Ægir - 01.07.1979, Blaðsíða 46

í stuttu máli, ég vil halda því fram að sú tækni sem
gerir okkur kleift að ná þessum góða afla í dag
miðað við fjölda sjómanna var þekkt árið 1964
og komin í gagnið hjá fjölda erlendra þjóða. En
hjá okkur var hún ekki tekin í notkun fyrr en
með komu fyrstu skuttogaranna, sem hófu veiðar
snemma árs 1971.
Hvað gerðist í raun og veru? Þarna áttu hlut að
máli þekktir og reyndir útgerðarmenn, um borð
voru annálaðar aflaklær og oft á tíðum verklaginn
mannskapur. Þá var engin svört skýrsla og ekki
einu sinni grá. Ég held að ástandinu sé nægilega
lýst með einu orði, stöðnun. Frá komu nýsköp-
unartogara sem keyptir voru skömmu eftir stríð var
um sáralitla þróun að ræða fyrr en skuttogarar
komu rúmum tveim áratugum síðar. Þessa stöðnun
er ekki hægt að skrifa á reikning neins eins aðila,
þarna áttu hlut að máli stjórnvöld, útgerðar-
aðilar, skipstjórnarmenn og áhafnir skipanna. Þó
held ég að meginskýringin liggi í stjórnunarþætt-
inum og þeirri staðreynd að togarar bjuggu við
ranglátt fiskverð og óeðlilegt styrkjakerfi árum
saman.
Leiðandi útgerðaraðilar sem sumir hverjir voru
fyrrverandi skipstjórnarmenn ornuðu sér við minn-
ingar um forna velgengni. Af dugnaði og harð-
fylgi ráku þeir skipin en gættu þess ekki að fylgja
þróuninni og því fór sem fór. Sök sjómanna lá fyrst
og fremst í því að sætta sig við þessa niðurlægingu
svo lengi sem raun varð á. Þetta er alvarlegasta
dæmið, sem ég man eftir um það að mögulegar
hagkvæmnisaðgerðir voru látnar ónotaðar og von-
andi draga menn sína lærdóma af því, þannig að
slíkt endurtaki sig ekki. Þetta er líka eitt af þeim
dæmum sem hægt er að tilgreina þar sem hags-
munatogstreita leiddi í ógöngur. Þarna voru heldur
ekki fyrir hendi þær grundvallarforsendur sem ég
hef áður lýst að verði að vera til að hagkvæmnis-
aðgerðum verði við komið. Burtséð frá því er
stöðnun eitt af þeim meginatriðum sem ber að
varast.
Það er alveg sama hve góðum tökum við þykj-
umst hafa náð á einhverjum tilteknum veiðiað-
ferðum eða öðru sem miðar að aukinni hagkvæmni.
Við verðum ævinlega að vera opnir fyrir nýjungum
og stundum að kasta fyrir róða því sem áður þóttu
viðurkenndar staðreyndir. Þróun í sjávarútvegi er
það ör á allan hátt að hvergi er það meira sann-
mæli en þar að kyrrstaða er afturför.
Nýtingarþátturinn
Ég hef lítið rætt nýtingarþáttinn einan og ser-
Það nefur margt og mikið verið sagt og af mIS'
miklum skilningi og þekkingu á aðstæðum. Með'
ferð og þar með gæði afla hafa stórbatnað og
munar þar mest um það að fiskkassar voru almennt
teknir í notkun í minni skuttogurunum ásamt þNl
að þar var farið að blóðga fisk í blóðgunarke’-
Þetta olli sem kunnugt er gjörbyltingu á nýtin?11
aflans í verðmiklar pakkningar. Þarna varð líka u111
að ræða hugarfarsbreytingu hjá þeim sjómönn11111
sem að þessu störfuðu.
Ég var á togara þegar þessi þróun hófst. Áðnr
en ég náði í skuttogarann Barða til Frakklanm
fór ég eina veiðiferð með norskum skuttogara 1
að kynna mér útbúnað og vinnuaðferðir þar. Þar
voru fiskkassar í notkun og hreifst ég mjög a
notkun þeirra og þeirri miklu áherslu sem Norð'
menn virtust leggja á að vanda meðferð aflanS-
Því miður var ekki hægt að koma við notkun
kassa í Barða vegna þess að lestar voru lágar 1
lofts og óreglulegar í lögun. En þegar japönsk11
togararnir voru hannaðir var gert ráð fyrir blóðg
unarkerjum og fiskkössum. Ég skal segja ykkur u
viðbrögðum sjómanna þar sem ég átti hlut að ma
á togaranum Bjarti. Sjálfur var ég sannfsrður
um ágæti þessa fyrirkomulags.
Um verulega byrjunarörðugleika var að ræða ellis
og oft vill verða og menn voru eins og gengur
misþolinmóðir, og mislagnir að tileinka ser
breyfl
fyrirkomulag. Reynslan sýndi að þettajók mönnun1
vinnu, en með bættri vinnuaðstöðu jafnaðist það u ■
Og fljótlega sá áhöfnin þann mikla mismun sej^
varð á gæðum aflans, og sætti sig fyllilega v
breytingarnar. Það sem réð úrslitum um að Þes
breyting gekk svo hratt fyrir sig í flotanum sf
raun ber vitni um var það framtak verðlagsra
sjávarútvegsins að verðlauna menn strax fyrir Pel
með sérstakri launauppbót, sem mig minnir að 1
þá numið 8%. Þetta hlaut misjafnar undirte
fiskkaupenda og þeir virtust ekki allir átta sig a .
þeir högnuðust strax á þessu sem aðrir. Hf Pe
uppbót hefði ekki komið strax og aðeins reynSfðj
verið látin sýna fram á ágæti breytinganna he
breytingin tekið miklu lengri tíma en raun var
öllum til tjóns.
Aukin nýting afla getur þýtt margt. T.d. Þa®,S^
ég nefndi nú síðast, bætta meðferð á því sem a
var veitt og nýtt. í öðru lagi að hirða og ^
það sem hefur verið aflað en er nú íleyS1
426 — ÆGIR