Ægir - 01.11.1983, Blaðsíða 17

kæmi til. Slíkur stuðningur ætti - aftur að mínu áliti -
að hafa ótvíræðan forgang fram yfir opinberar fjár-
veitingar til annarra þátta á sviði fiskeldis eða fisk-
ræktar, svo sem til Veiðimálastofnunarinnar og til
ráðunauta á sviði fiskræktar, sem nú er verið að dreifa
um landið við ákaflega lélegar starfsaðstæður. í þessu
sambandi má það koma fram, að Atlantshafslax er
mun viðkæmari í eldi en aðrar laxa- og silungstegund-
ir, og tekur þetta til sjúkdóma, fóðrunar og umhirðu.
Því ber að styðja og efla starfsemi dr. Sigurðar Helga-
sonar frá því sem nú er.
4. Undirbúningur sjógönguseiða fyrir sleppingu
Neðangreind atriði eru mikilvæg í þessu sambandi.
а) Framleiða œtti sjógönguseiði á einu en ekki
tveiniur árum. Nokkuð af eins árs hængseiðum verða
kynþroska á sleppi-sumri þeirra, en að öðru jöfnu í
talsvert ríkara mæli ef um er að ræða tveggja ára eldi.
Slík seiði ganga ekki úr fersku vatni í sjó, en halda
kyrru fyrir í því skyni að fá tækifæri til að frjóvga
hrogn. Enda tekst þeim það gjarnan. Stórir hængar,
sem bægja minni hængum (smálaxi) frá hrygnu sinni,
hirða ekki um smákrílin, sem skjótast undir stóra
hænginn og gefa frá sér svil um leið og hrygnan fellir
hrogn í mölina (27). Þessi kynþroskaeinkenni hæng-
laxa er eflaust skýring þess, að Hans Peterson fann í
blraunum er hann framkvæmdi í Svíþjóð á árunum
1966-1969, að eins árs seiði gáfu um 30% meiri
endurheimtur en 2ja ára seiði (28).
Þegar endurheimtur náttúrlegra seiða eru ákvarð-
aðar, eru talin og merkt seiði sem ganga til sjávar úr
bltekinnni á. Samskonar ákvörðun fyrir sleppiseiði er
þannig gerð, að talin eru þau seiði sem sleppt er. Sé
hluti þeirra hængar sem eru að verða kynþroska og
ganga ekki til sjávar, verða sleppiseiðin oftalin sem
þessu nemur. Kann þetta sumpart að vera skýring
Þess, að endurheimtur náttúrlegra seiða af Atlants-
Þafslaxi reynast jafnan mun betri en af eldisseiðum,
eins og að framan er rakið.
Islenskar eldisstöðvar, sem ráða yfir jarðvarma-
vatni allt árið um kring, geta auðveldlega framleitt
stór eins árs seiði, og ættu 2ja ára sjógönguseiði
faunar ekki að vera til sölu, nema með umtalsverðum
afslætti.
б) Mikilvœgt er að sjógönguseiði séu vœn (16-17
cm seiði munu nálœgt kjörstœrð), með fallega og
°skerta ugga, hraust, vör um sig og spretthörð (sjá
VIII, 3. b)).
c) Seiðin œttu að vera um það bil hálfsilfruð, þegar
þau eru flutt á sleppistað.
Fullsilfruð seiði þola illa flutninga. Þau glata of
miklu af hreistri, en í sárin setjast sveppar, er í
mörgum tilfellum leiða til dauða. Á sleppistaðnum
þarf að vera fyrir hendi aðstaða til að vernda og fóðra
seiðin á meðan þau eru að ná fullri silfrun, en þá
hverfa þau til sjávar strax og þau fá til þess frelsi. Með
þessari aðferð vinnst þrennt. Seiðin eru varin fyrir
vargi (fugli og mink), þau fá tækifæri til að aðlagast
nýju umhverfi, og þau verða varari um sig, aflmeiri og
sprettharðari er þau koma í sjóinn og betur undir það
búin að forðast óvini þar, þó að það kunni að taka þau
nokkurn tíma að átta sig á þeirri fæðu eða átu sem hið
nýja umhverfi hefur upp á að bjóða.
d) Um „kœlingu“ seiða og silfrun.
Það er sterkur grunur minn, að síðustu 15 árin eða
svo hafi hér á landi átt sér stað afdrifarík mistök varð-
andi silfrun eins árs sjógönguseiða, eða undirbúning
slíkra seiða fyrir sjógöngu. í tilraun sem ég gerði
sumarið 1966 í Straumsvík (4), (13), (14) kom berlega
í ljós, að 1-árs seiði, sem hafa náð fullri göngustærð á
tilteknu vori, silfrast ekki og ganga því ekki úr fersku
vatni í sjó það sumar, nema þau hafi áður verið kœld
a.m.k. niður í 4° C um nokkurt skeið. Hafi slík seiði
verið í eldi við ca. 8 stiga eða hærri hita í eldisstöð, og
sé þeim svo sleppt í ferskt vatn sem er 6-10 stiga heitt,
þá silfrast þau ekki í ferskvatninu (ánni) og hverfa
ekki til sjávar það sumar. Næðu þau að þrauka í ánni
það sumar svo og næsta vetur, myndu þau að vísu
hverfa til sjávar um ári síðar en þeim var sleppt í
ferskt vatn (ána). En bersýnilega myndu sárafá seið-
anna lifa af þetta ár vegna átuskorts, ekki síst vegna
þess, að í slíku tilviki myndu mörg seiði keppa um
litla fáeðu. Séu 1-árs seiði hins vegar kæld niður í 4 stig
eða lægra hitastig síðla vetrar eða snemma vors (ekki
hefur verið reynt hve langt kælingatímabilið þyrfti að
vera) og síðan alin áfram í venjulegu eldisvatni (8-
14°C), þá munu þau silfrast, og þeim mun hraðar sem
hitastig vatnsins er hærra. í ameríska tímaritinu
„Progressive Fish Culturist“, júlí hefti 1982, birti ég
stutta grein (14), er m.a. fjallar um áhrif kælingar á
silfrun Atlantshafslax. Virðist þetta greinarkorn hafa
vakið nokkra alþjóðaathygli, með því að rúmlega 10
áhugamenn í Bandaríkjunum, Kanada, Japan, ísrael
og Sovétríkjunum hafa beðið um sérprentanir af
greininni.
Það er alkunna, að um nokkurt árabil á byrjunar-
ferli Kollafjarðarstöðvarinnar reyndust endur-
ÆGIR-577