Ægir - 01.11.1983, Blaðsíða 23

°rpið, að við slík skilyrði myndu endurheimtur eldis-
seiðanna verða meiri en náttúrlegra seiða.
Skýring umræddra yfirburðareiginleika nefndra stöðu-
vatna er sú, að í Ólafsfjarðarvatni hvílir rúmlega 2 m
þykkt ferskvatnslag á söltu sjávarvatni, og líku máli
gegnir um Lón í Kelduhverfi, þó að eðlisástand þess vatns
sé talsvert breytilegra eftir árstíðum og árum, sam-
kvæmt athugunum undanfarinna 6 ára. Strax og ísa
leysir af vötnunum á vorin (stöðuvatnið Lón er raunar
sjaldan ísi lagt), tekur salta undirlagið að hitna fyrir
svokölluð „gróðurhúsaáhrif" (30), jafnvel þó að loft-
hiti sé nálægt frostmarki og hiti ferska yfirborðslags-
ins sé ekki nema nokkrar gráður. Hefur hitamis-
munur salta og ferska lagsins mælst allt að 10 stigum í
Ólafsfjarðarvatni og 5-7 stig í Lóni. Sé sjógöngu-
seiðum sem tekin eru að silfrast sleppt í körfur í þessi
vötn, sem eru það dj úpar að þær ná niður í salta vatns-
lagið, hverfa seiðin fljótlega í þetta volga og salta lag
og halda sig þar, nema þegar fóðrað er. Þá koma þau
til yfirborðsins, keppa þar um fóðrið, og hverfa að
>,máltíðurn“ loknum niður í salta lagið. Við þessar
aðstæður vaxa seiðin tiltölulega ört, ef réttilega er
fóðrað, haldast silfruð og þess búin að hverfa til
sJávar, strax og þau fá til þess ferðafrelsi. Ekki getur
leikið á því efi, að sleppiaðstaða í Ólafsfjarðarvatni
°g Lóni er miklum mun hagstæðari en í ferskvatns-
sleppistöðum, hvar svo sem er á landinu, burtséð frá
því hvort um er að ræða hagstætt veðurfar eða ekki.
Því leyfi ég mér að spá því, að verði um umtalsverðan
hafbeitariðnað á Norðurlandi að ræða, þá muni flest
öllum sjógönguseiðum af Norðurlandssvæðinu sleppt
1 eldiskörfur í Ólafsfjarðarvatni eða Lóni. Þannig tel
ég, að spurningunni um hagstæða sleppistaði á
Norðurlandi hafi þegar verið svarað, og að aðstæður
nyrðra að þessu leyti séu stórum hagkvæmari en
nokkurn gat órað fyrir að órannsökuðu máli.
h) Sleppiaðstaða á Suður- og Suðvesturlandi.
Ekki er vitað, að við suður- eða suðvesturstrendur
landsins fyrirfinnist stöðuvötn með ámóta eðliseigin-
leikum og Ólafsfjarðarvatn og Lón. Þó er hugsanlegt,
að við einstaka árósa mætti með uppgreftri skapa
smálón, þar sem ferskt vatn flýtur á söltu undirlagi.
I^eð þessum hætti myndi þó tæplega unnt að skapa
sleppiaðstöðu fyrir mikið magn gönguseiða. En að
sjálfsögðu er ekkert því til fyrirstöðu að sleppa sjó-
gönguseiðum í ferskvatn sunnan- og suðvestanlands,
enda gætir þar aldrei hafíss og þar eru vor- og sumar-
kuldar aldrei eins miklir og á Norðurlandi. Hins vegar
virðist sem tiltölulega lítið muni um hagstæða sleppi-
aðstöðu sunnan- og suðvestanlands. Veldur þar um í
fyrsta lagi, að það myndi vandkvæðum bundið að
hagnýta ár, þar sem veruleg laxveiði er þegar fyrir. í
þessu sambandi má t.d. segja, að öll vatnasvæði Hvít-
ár í Borgarfirði og Ölfusár séu útilokuð. Því hefur
verið reynt að skapa sleppiaðstöðu við litlar ár eða
læki sem falla um stöðuvötn eða tilbúin lón, eins og
t.d. í Kollafirði og Lárós á Snæfellsnesi. En í þurrka-
köflum getur vatnsrennsli til sjávar við slíkar
aðstæður orðið svo lítið, að lax gengur treglega úr sjó,
en lónar í torfum úti fyrir ósunum. Geta þá selir gert
usla í slíkum torfum, hrakið þær burt og hrætt þær frá
að snúa aftur. Því mun mikils virði að hafa umtalsvert
vatnsmagn er streymir til sjávar á sleppistöðunum,
t.d. um helming meðalrennslis Elliðaánna. Álitleg-
asta sleppiaðstaða, sem sköpuð hefur verið við Suð-
vesturland, er ef til vill við mynni Hvolsár, Saurbæ í
Dölum, enda hefur þar verið varið talsverðu fé til
mannvirkjagerðar við árósinn.
Allmiklu fjármagni hefur verið varið til að skapa
sleppi- og móttökuaðstöðu fyrir hafbeitarlax við
eldisstöð Pólarlax h/f við Straumsvík og við tilrauna-
stöð Fjárfestingarfélagsins í Vogum á Vatnsleysu-
strönd. En árangurinn af þessari viðleitni er enn sem
komið er ekki eins góður og hann þarf að vera. Skal
hér ekki leitt að því getum hvað veldur, en lítið magn
af fersku vatni og breytilegt efnamagn vatnsins
(breytileg ,,lykt“) á sleppistað - en um hann fer af-
rennsli viðkomandi eldisstöðvar - gæti m.a. átt þátt í
lélegum árangri. Selir eru og til óþurftar á þessum
stöðum. Vel má vera, að bót verði ráðin á þessum
vandamálum, a.m.k. við Straumsvík, en almennt má
segja, að hagstæðar lausnir á sleppi- og móttöku-
aðstæðum fyrir hafbeit á Suður- og Suðvesturlandi
liggi enn ekki fyrir.
3. Fyrsta flokks og ódýr sjógönguseiði
eru nauðsynlegur hlekkur í framleiðslukeðjunni
a) Bœtt klakaðferð.
Að því er ég best veit, eru laxahrogn ekki lengur
látin klekjast út í opnum klakbökkum í eldisstöðvum
í Japan, Sovétríkjunum, Kanada, Bandaríkjunum og
Bretlandseyjum. Um hrognin er þannig búið, að þau
hreyfast ekki þótt um þau streymi vatn, og er hér
„hermt eftir“ náttúrunni, þar sem hrogn klekjast út í
ármöl. Þessu takmarki má ná með ýmsum hætti, t.d.
með því að koma hrognunum fyrir í litlum hólfum í
plastgrind sem felld er í klakbakka, eins og lýst er í til-
raun sem Guðmundur Á. Bang gerði í eldisstöðinni
ÆGIR-583