Ægir - 01.11.1983, Blaðsíða 24

við Elliðaár veturinn 1975-76 (5). Þessi tilraun stað-
festi það, sem raunað var vitað af erlendri reynslu, að
kviðpokaseiði verða miklu stærri og hraustari, ef
klakið fer fram með þessu móti. Þannig tilorðin seiði
læra fyrr átið og misfarast miklu síður á vaxtarskeið-
inu allt að sjógöngustærð (um 10 sinnum minna) en ef
opnir klakbakkar eru notaðir. Sambærileg gönguseiði
verða einnig stærri og stæltari, sé hin bætta klakað-
ferð notuð. Haustið 1981 fór ég í kynnisför til Alaska
og meginlands Bandaríkjanna og varð þá m.a. frekar
vísari um yfirburði umræddrar klakaaðferðar. Eftir
heimkomuna lét ég nokkrum hérlendum laxeldis-
stöðvum í té stutta greinargerð um þetta atriði ásamt
afritum af tveim tímaritsgreinum eftir Kenneth Leon,
þann vísindamann sem öðrum fremur ruddi braut
hinni bættu klakaðferð í Bandaríkjunum fyrir
Atlantshafslax, og sem ég hafði tal af í Alaska (10),
(25), (26). Þrátt fyrir þekkta og auðsæja yfirburði
hinnar bættu klakaðferðar, og þann umtalsverða
sparnað sem hún hefur í för með sér, er mér ókunnugt
um, að nokkur íslensk laxeldisstöð hafi tekið hana í
notkun, utan hvað stöðvarnar við Elliðaár og
Straumsvík hafa reynt hana lítillega.
b) Um mikilvœgi stœrðar og hreysti sjógönguseiða.
Dr. Björje Carlin staðreyndi í merkingartilraunum
sumarið 1961 - en rösklega 100.000 seiði voru þá
merkt í Svíþjóð með svokölluðum Carlin merkjum -
að endurheimtur eru mjög háðar stærð gönguseið-
anna (17). Á lengdarsviðinu frá 13 til 20 cm jukust
endurheimtur um 2.3 hundraðshluta fyrir hvern við-
bótarsentimetra. Miðað t.d. við að meðalheimtur 13
cm seiða séu 5%, þá yrðu þær 14% fyrir 17 cm seiði.
Við sams konar athugun sem gerð var í Kollafirði
1969 kom í ljós, að áhrif stærðar gönguseiða á endur-
heimtur urðu talsvert meiri, eða nálega 3.5% fyrir
hvern viðbótarsentimetra (32). Þessar niðurstöður
eru eflaust marktækar, og þær eru ákaflega mikilvæg-
ar, eins og neðangreind reikningsdæmi sýna.
Við skulum hugsa okkur, að við framleiðum við til-
teknar aðstæður í eldisstöð 100 stk. 13 cm seiði sem að
meðaltali vega um 25 gr. Með sama eldisrými og
vatnsmagni telst mér til, að unnt væri að framleiða
a.m.k. 55 stk. af 16.5 cm seiðum sem vega að meðal-
tali rúmlega 50 gr. Við skulum reikna með endur-
heimtuaukningu eins og Carlin fann hana, eða 2.3%.
I Carlin-tilrauninni urður endurheimtur 13 cm seiða
um 3%, en tæp 2% í Kollafjarðartilrauninni. Nú
verða hlutfallsleg (relatíf) áhrif lengdaraukningar
þeim mun meiri sem endurheimtur smávaxinna seiða-
hópa eru minni. I neðangreindum dæmum er reiknað
með 3,5 og 7% endurheimtum fyrir 13 cm seiði, og að
kostnaður við að framleiða 100 slík seiði sé j afn mikill
og kostnaður við að framleiða 55 stk. af 16,5 cm seið-
um. Þá fást þessar samanburðartölur:
Endurh. 13cmseiða3%: 16.5cmseiðigefa 100% fleiri fullv. laxa.
Endurh. 13cmseiða5%: 16.5cmseiðigefa 43% fleirifullv. laxa.
Endurh. 13cmseiða7%: 16.5cmseiðigefa 18% fleiri fullv. laxa.
Væri ofannefnd niðurstöðutala Kollafjarðar notuð
(3.5%), myndu endurheimtur fullvaxinnalaxa af 16.5
cm seiðum aukast um 180%, 90% og 51% miðað við
3, 5 og 7% endurheimtur 13 cm seiða. Við þessa út-
reikninga ber að hafa í huga, að í umræddum til-
raunum voru notuð Carlin-merki, en þau há smá-
vöxnum seiðum meira en stórvöxnum. Við ofan-
greindar athugasemdir má svo bæta, að færri hrogna
þarf að afla að öðru jöfnu ef stórvaxin sjógönguseiði
eru framleidd.
í flestum eldisstöðvum landsins mun auðvelt að
framleiða hraust 16.5 cm seiði á einu ári og búa þau
vel undir sleppingu eða sölu. Með tilvísun til þess er
að framan greinir, virðist auðsætt að ala ætti sjó-
gönguseiði í um 17 cm lengd, eða ca 50 gr lágmarks-
þyngd. Til að ná slíkum árangri, mega eldisstöðvar
ekki hika við að farga eða fleygja seiðum, sem ekki er
rúm eða markaður fyrir, svo að nóg eldisrými sé fyrir
framleiðslu á fyrsta flokks og nægilega stórum sjó-
gönguseiðum. Orsök lélegs árangurs í íslenskum
eldisstöðvum mun ekki hvað síst vera tregða við að
fleygja seiðum til nauðsynlegrar aukningar á eldis-
rými fyrir þau sem ala á áfram. Til þess að halda of
mörgum, of smáum og of lélegum seiðum lifandi, er
stundum gripið til þess ráðs að lækka hitastig vatnsins
svo mikið - en með því fæst aukið eldisrými - að
stöðin nær ekki að framleiða nægilega stór sjógöngu-
seiði til þess að vera söluhæf vara.
En enduheimtur sjógönguseiða halda vissulega
áfram að aukast eftir að þau hafa náð 17 cm lengd. En
þá fara seiðin að krefjast svo mikils eldisrýmis - og af
því leiðir fækkun seiða sem stöðin getur framleitt - að
hagnaður við aukna seiðastærð fer að verða vafa-
samur. Þar sem aðstaða er til að ala sjógönguseiði i
sleppikörfum um nokkurt skeið, eins og t.d. í Ólafs-
fjarðarvatni eða Lóni, kemur þó til greina að fresta
sleppingu þar til seiðin vega að meðaltali talsvert
meira en 50 gr.
584-ÆGIR