Tímarit lögfræðinga - 01.06.1965, Blaðsíða 10

vallarhugtök refsiréttarins, svo sem sök og sakhæfi,
með þeim rökum, að slík hugtölc væru byggð á frjáls-
um vilja mannsins til að velja og hafna. Hin nýja vís-
indahyggja leitaðist við að líkja rannsókn á afbrota-
mönnum við rannsókn ólífrænna fyrirbæra í náttúr-
unni. Af því leiddi, að gerðir manna hlutu að lúta svip-
uðum orsakalögmálum og t. d. gangur reikistjarnanna
á braut sinni umhverfis sólu. Sérhvert verk manns
hlaut í eðli sínu að vera honum ósjálfrátt, vilji manns-
ins aðeins hlekking. Athafnir urðu því afleiðing sam-
ofins samsafns af áhrifum umhverfis, meðfæddra erfða-
eiginda, uppeldis, sálarlífsþroska o. s. frv. Pósitivi skól-
inn sótti það mjög fast að hljóta viðurkenningu sem
vísindaleg rannsóknarstefna. í því skvni var nauð-
hyggjan (determinismus) sett á oddinn í ströngustu
mynd sinni, svo sem Schopenhauer lýsir henni (i enskri
þýðingu): „Every man, heing Avhat he is and placed in
the circumstances which for the moment ohtain, hut
which on their part also arise hy strict necessity, can
ahsolutely never do anything than just what at tliat
moment he does do. Accordingly, tlie wliole course of
a man’s life in all its incidents great and small is as
necessarily predetermined as the course of a clock.“
Þrátt fyrir nokkra ofrausn við nauðhj’ggjuna varð
þetta til þess að pósitívi skólinn lagði höfuðkapp á að
komast fyrir orsakir afhrota í anda orða Francis
Bacon: „Vere scire est per causas scire.“
Af framangreindu leiddi sumpart þá hugmynd pósi-
tívistanna, að afbrotamaðurinn væri í ýmsum grund-
vallaratriðum ólíkur hinum löghlýðna borgara. Ekki
sízt þetta olli hinum mesta úlfaþyt. Nýir skólar, sumir
með gagnólikar hugmyndir, komu fram á sjónarsviðið,
enda 19. öldin öld stefnuslríða. Gegn pósitíva skólan-
um var stefnt hinum svokallaða „I.yonskóla“ í Frakk-
landi, er rannsakaði afhrot á félagsfræðilegum grund-
velli. Brautryðjandi þeirrar stefnu var franski réttar-
72
Tímarit lögfræðinga