Tímarit lögfræðinga - 01.11.1980, Síða 13

arlög nr. 53/1966, lög nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms og lög
nr. 40/1978 um tekjuskatt og eignaskatt, en öll þessi lög hafa að geyma
tiltölulega ítarleg ákvæði um málsmeðferð hjá stjórnvöldum.
I þessum tilvikum er um það að ræða, að stjórnvöld taka ákvarðanir,
er varða réttindi og/eða skyldur borgaranna. En það eru fleiri svið
stjórnsýslunnar, þar sem slíkar ákvarðanir eru teknar, án þess að til
séu nokkrar skráðar lagareglur um málsmeðferðina. Nægir í því sam-
bandi að nefna útgáfu á ýmiss konar leyfum. Oftast er ekki að finna
neinn lagabókstaf um það, hvort stjórnvald skuli rökstyðja synjun
um leyfi, sé þess sérstaklega óskað, hvort stjórnvaldi sé skylt að
veita umsækjanda aðgang að upplýsingum er synjunin byggist á o.s.
frv. Af þessu má í fljótu bragði draga þá ályktun, að settar laga-
reglur um málsmeðferð hjá stjórnvöldum séu tilviljanakenndar og
alls ófullnægjandi.
3.4 Óskráðar stjórnarfarsreglur.
Einhverjir kynnu að segja, að til væru óskráðar stj órnarfarsreglur,
er kæmu að öllu leyti í stað skráðra réttarreglna. Þetta er því miður
alger óskhyggja. 1 fyrsta lagi er mér ekki kunnugt um, að til séu
óskráðar réttarreglur í íslenskum stj órnarfarsrétti um þau álitaefni,
er ég drap á nú rétt áðan. Að vísu telur Ólafur Jóhannesson í fyrr-
greindu riti sínu um stjórnarfarsrétt, að stjórnvaldi sé ekki skylt að
rökstyðja synjun um leyfi nema um það séu bein fyrirmæli í lögum.
Ég er þeirrar skoðunar að þetta hafi hugsanlega breyst á þeim 25
árum, sem liðin eru, frá því að þessi orð voru rituð. Vísa má því tii
stuðnings til stjórnsýsluvenju, sem virðist vera að festast í sessi,
svo og ýmissa nýsamþykktra laga, t.d. byggingarlaga nr. 54/1978,
nánar tiltekið 8. gr. 4. mgr. I öðru lagi er alls ekki víst, að farið sé
eftir svonefndum óskráðum stjórnarfarsreglum. Flestir, ef ekki allir,
virðast sammála um, að samkvæmt íslenskum lögum megi enginn
taka þátt í meðferð máls í stjórnsýslunni, ef úrslit málsins varða ein-
staklega og verulega hagsmuni þess hins sama. Þessi ótvíræða réttar-
regla hefur verið margbrotin í íslenskri stjórnsýslu, þrátt fyrir þá
hættu sem slíkt hlýtur óhjákvæmilega að hafa í för með sér. Dæmi
þessa eru mýmörg og þjónar litlum tilgarigi að tíunda þau hér á þess-
um vettvangi. Liggur nærri að álykta sem svo, að slík réttarregla, sem
flestir hlutaðeigandi virðast kæra sig kollótta um, sé í raun og veru
harla lítils virði.
135