Tímarit lögfræðinga - 01.05.1984, Blaðsíða 34

rekstur eða tæki séu hættuleg, án þess að benda á tölfræðileg gögn
eða aðrar upplýsingar um orsakir tjóns, tjónstíðni, umfang tjóns o.s.
frv. Tillögum um hlutlæga ábyrgð fylgir almennt ekki úttekt á því,
hverjar fjárhagslegar afleiðingar lagabreytingar kunni að hafa. í frv.
til umferðarlaga 1957 segir, að ekki sé sennilegt, að alger ábyrgðar-
regla valdi iðgjaldahækkun. Er sú fullyrðing studd því, að í fram-
kvæmd hafi bótaákvæðum bifreiðalaga verið beitt sem um algera (ob-
jectiva) ábyrgð væri að ræða og iðgjöld bifreiðatryggingafélaga hafi
miðast við þá reynslu.57 1 grg. með frv. um breytingar á siglingalög-
um árið 1970, segir, að ljóst sé, að „bættum tryggingum“ fylgi aukin
útgjöld í einhverri mynd. Síðan er bent á að tryggingafræðingar þurfi
að fjalla um, hver áhrif hin nýja ábyrgðarregla hafi, ef að lögum
verði. Málin þurfi að „skoða vandlega í heild og reyna síðan að marka
skynsamlega stefnu.“58 1 þessu felst með öðrum orðum, að frumvarp-
ið er flutt án undanfarandi athugunar á afleiðingum þess.59
Af framangreindu yfirliti um lögfestar hlutlægar bótareglur sést,
að helstu lagafyrirmæli um hlutlæga ábyrgð eiga sér annað hvort fyrir-
myndir í erlendum rétti (loftferðalög, umferðarlög og lög um heimild
til að staðfesta alþjóðasamninga um olíumengun sjávar) eða í rótgrón-
um í'éttarhugmyndum fyrri alda (reglur um ágang búfjár). Hlutlægar
lagareglur, sem telja má séríslensk fyrirbæri í skaðabótarétti nútím-
ans, eru í lögum um fjölbýlishús og siglingalögum, sbr. lög nr. 108/
1972, en síðargreinda reglan skiptir litlu máli í framkvæmd eins og
áður greinir.
Þótt flestar íslenskar reglur um hlutlæga ábyrgð eigi sér hliðstæðu
í nágrannaríkjunum og ýmsar þeirra taki til athafnasviða, þar sem
hefðbundnar röksemdir um „hættulegan atvinnurekstur“ eiga við, sbr.
3.1. hér að framan, er ekki kleift að benda á almenn sameiginleg rök að
baki íslenskrar lagasetningar um hlutlæga ábyrgð. Svipaða sögu er að
segj-a af rökum með hlutlægri ábyrgð víða annars staðar. Yfirleitt
hafa allólíkir þættir haft áhrif á þróun hlutlægrar ábyrgðar í heim-
inum.60 Líklega hættir lögfræðingum til að ofmeta áhrif hinna hefð-
bundnu lagaraka á þróunina. A.m.k. vill það stundum gleymast, að
„ómálefnaleg“ sjónarmið, eins og t.d. áhrif þrýstihópa, geta haft úr-
slitaáhrif á lagasetningu.
57 Alþt. 1956 A, bls. 488.
58 Alþt. 1970 A, bls. 1439.
59 Sjá einnig Arnljótur Björnsson, 1972, 247.
60 Sjá til samanburðar Stone, bls. 6-7.
28