Tímarit lögfræðinga - 01.04.1989, Blaðsíða 8

Hér er raunar aðeins um brot af stærra máli að ræða, sem er endur-
skoðun stjórnlaganna. Ekki er því úr vegi að rifja upp að nú eru brátt liðin
sex ár síðan þáverandi Stjórnarskrárnefnd skilaði ítarlegum tillögum til þing-
flokkanna um endurskoðun stjórnarskrárinnar og þá ekki slst mannréttinda-
kafla hennar. Þær tillögur voru síðan lagðar fram á Alþingi í frumvarpsformi
vorið 1983 af formanni nefndarinnar, Gunnari Thoroddsen forsætisráðherra.
Meðal þess sem þar var á blaði voru ákvæði sem tryggja mönnum, auk
prentfrelsis, tjáningarfrelsi í hvaða mynd sem er, mun ítarlegri ákvæði um
friðhelgi heimilis og einkalífs, bann við afturvirkni refsilaga, ákvæði um hand-
töku og aðra frelsissviptingu sem auka réttaröryggi, um jafnrétti þegnanna
og ákvæði um helstú félagsleg réttindi sem öllum mönnum skulu vera tryggð.
Það er skemmst frá þvl að segja að hvorki Alþingi né ríkisstjórnum hefur
síðan gefist tóm til þess I frumskógi dægurmálanna að fjalla um þessar til-
lögur um endurskoðun stjórnlaganna. Er þá undanskilin tillagan um að stofna
embætti umboðsmanns Alþingis, en önnur nýmæli hafa ekki komist á dag-
skrá. Við svo búið má ekki mikið lengur standa og ekki tjóar að hafa enn á
ný yfir það gamla viðkvæði að stjórnarskrárnefndir lýðveldisins Ijúki ekki
störfum og skili engum tillögum. Það er einfaldlega ekki rétt.
Því geta menn svo velt fyrir sér á hvern hátt sé skynsamlegast að standa
að lögfestingu nýrra mannréttindaákvæða. Þau þurfa ekki öll að standa í
stjórnarskrá. Það mál tengist spurningunni um upptöku ákvæða mannréttinda-
samninganna alþjóðlegu í íslenskan rétt, bæði Evrópusamningsins og samn-
inga Sameinuðu þjóðanna. Ýmsum alþjóðasamningum sem ísland hefur gerst
aðili að hefur verið veitt lagagildi og til greina kemur að hafa þann háttinn
á um mannréttindasamningana. Hitt kemur þó ekki síður til greina að fella
bæði inn i stjórnarskrá og almenn lög þau mannréttindaákvæði samning-
anna sem enn skortir I íslenskum rétti. Hvað sem öðru liður verður ekki öllu
lengur unað við núverandi ástand: að þær alþjóðlegu skuldbindingar sem
lýðveldið hefur undirgengist á þessu mikilvæga sviði hafi ekkert lagagildi
þegar inn fyrir landsteinana er komið.
Bréf umboðsmanns til forsætisráðherra gæti átt þátt í að breyta þvi.
Gunnar G. Schram
2