Tímarit lögfræðinga - 01.04.1989, Síða 16

inn. Með honum lýsti seljandinn því yfir, að kaupandinn yrði eigandi
hins selda og þar með var kaupandinn talinn öðlast eignarrétt og lög-
vernd gagnvart þriðja manni. Þessari kenningu var fylgt í þýskri,
danskri og norskri lögfræði og í dómaframkvæmd, og hér á landi mun
einnig hafa verið byggt nokkuð á þessari aðgreiningu.8)
Um síðustu aldamót kom fram gagnrýni á framangreinda skiptingu
eignarréttinda í hlutaréttindi og kröfuréttindi. Ekki eru efni til í grein
sem þessari að reifa öll þau sjónarmið, sem til grundvallar gagnrýn-
inni lágu. Þó skal þess getið, að á það var bent af ýmsum fræðimönn-
um, að ekki væri gagnger munur á kröfuréttindum annars vegar og
hlutaréttindum hins vegar, hvorki varðandi réttinn til umráða yfir hlut
né réttarvernd réttindanna. Var í þessu sambandi til þess vitnað, að í
vissum tilvikum heimiluðu kröfuréttindi umráð hlutar, eins og t.di
ætti við um rétt kaupanda til fasteignar, eftir að kaup hefðu verið
gerð en fasteign ekki afhent, og að slík réttindi þyrftu ekki að njóta
minni verndar en hlutaréttindi, þar sem verndar mætti afla með þing-
lýsingu kaupsamnings.0)
1 framhaldi af þessu setti danski fræðimaðurinn Carl Torp fram
kenningar um það, að ekki væri unnt að leysa úr spurningunni um
yfirfærslu eignarréttar á jafneinfaldan hátt og áður var talið. Hans
kenning var sú, að rannsaka þyrfti spurninguna um eigendaskiptin
eftir því, í hvaða sambandi á þá spurningu reyndi, og ekki væri víst,
að eigendaskiptin væru jafnan undir sömu atvikum komin. Þannig
þyrfti að greina annars vegar milli réttarsambands kaupanda og selj-
anda og hins vegar afstöðu þeirra hvors um sig gagnvart viðsemj-
endum og skuldheimtumönnum hins. Þá lagði Torp það til grundvallar,
að eigendaskipti gætu ekki talist verða á ákveðnum tíma og eignar-
rétturinn flyttist ekki milli aðilanna allur og óskiptur, heldur væri í
vissum tilvikum unnt að líta svo á, að eigendaskipti hefðu orðið við
samning, í öðrum tilvikum hefðu þau ekki orðið fyrr en við afhend-
ingu o.s.frv.10)
Þau meginsjónarmið Torps, sem hér voru nefnd, eru ráðandi enn í
dag í danskri og norskri lögfræði.* 11) Samkvæmt því verður ekki litið
8) Sjá Knud Illum, bls. 162 og 294 og að þvi er íslenskan rétt varðar Ólafur Lárusson,
bls. 195.
9) Gaukur Jörundsson, Eignarréttur I, bls. 10, Ólafur Lárusson, bls. 7—9 og Knud Illum,
bls. 6—11.
10) Carl Torp, Dansk tingsret, 1916, bls. 330—331. Sjá ennfremur Knud Illum, bls. 169,
Gaukur Jörundsson, Eignarréttur II, bls. 191—192, Ólafur Lárusson, bls. 213.
11) Gaukur Jörundsson, Eignarréttur II, bls. 192. W. E. von Eyben, Formuerettigheder, 7.
útg. 1983, bls. 158.
10