Tímarit lögfræðinga - 01.04.1989, Blaðsíða 68

Varðandi fjárhæð afsláttarins taldi Hæstiréttur ósannað að valtarinn
hefði verið verðlagður sérstaklega við kaupin. Hæstiréttur taldi kaup-
anda eiga rétt á afslætti sem að álitum og með hliðsjón af matsgerð
hinna dómkvöddu matsmanna var ákveðinn 175.000,oo krónur.
4. SKILYRÐI AFSLÁTTAR.
Krafa um afslátt er eitt af þeim úrræðum sem 42. gr. 1. 39/1922
veitir kaupanda einstaklega ákveðins hlutar gagnvart seljanda vegna
galla á söluhlut. 1. mgr. 42. gr. kpl. fjallar eingöngu um afslátt af
kaupverði einstaklega ákveðins söluhlutar, en skilyrði afsláttar skv.
greininni eru þau sömu og í 43. gr. kpl., en sú grein fjallar um van-
efndaúrræði vegna galla þegar um tegundarkaup er að ræða. Á því
flest það sem hér er sagt einnig við um tegundarkaup.
I dómsmálum þeim, er risið hafa vegna gallaðs lausafjár, hefur þess
oftast verið freistað að leita annarra úrræða 42. gr. kpl. en afsláttar,
þ.e. riftunar eða skaðabóta.
Skýringin á þessu er væntanlega sú að riftun gengur mun lengra
en afsláttur, og verður riftunarkrafa því oftast fyrir valinu þegar kaup-
andi telur gallann verulegan og kærir sig ekki um söluhlutinn af þeim
sökum. Afsláttarkrafa hefur það þó fram yfir riftunarkröfu að galli
þai'f ekki að vera verulegur til að afsláttur fáist dæmdur.
Þá er skaðabótakrafa í flestum tilfellum hærri en afsláttarkrafa auk
þess sem auðveldara er að meta og rökstyðja fjárhæð skaðabótakröfu
en afsláttarkröfu. Krafa um afslátt hefur það þó fram yfir skaða-
bótakröfu að kaupandi þarf ekki að sanna sök hjá seljanda. Huglæg
afstaða hans skiptir ekki máli.
Kaupandi er venjulega viss í sinni sök þegar farið er út í gallamál,
og virðist þá oftast gleymast að mögulegt er að gera varakröfu um
afslátt, þar sem skilyrði fyrir beitingu hans eru rýmri en skilyrði
riftunar og skaðabóta. Varakrafa um afslátt ætti að vera sjálfsögð
þegar einhver vafi leikur á um að seljandi hafi vitað eða mátt vita
um tilvist gallans eða vafasamt er að gallinn verði talinn verulegur.
1 þeim tilvikum þar sem kaupverð er yfir sannvirði getur afsláttar-
krafa vegna galla orðið hærri en skaðabótakrafa, og er þá rétt að
krefjast afsláttar þó að skilyrði séu til skaðabótakröfu. Á móti kemur
að krafa um afleitt tjón, svo sem afnotamissi, verður að sjálfsögðu
aldrei tekin til greina þegar krafist er afsláttar af kaupverði.
Afsláttar verður ekki krafist samhliða kröfu um riftun eða skaða-
62