Tímarit lögfræðinga - 01.04.1989, Blaðsíða 10

I. INNGANGUR.
Fjölmörg eru þau lögfræðilegu álitaefni, sem upp geta komið, þegar
verðmæti ganga kaupum og sölum, hvort heldur eru fasteignir eða
lausafé. Á þetta ekki hvað síst við, þegar svo hagar til, að kaup gerast
án þess að kaupverðið sé staðgreitt og kaupandi fái samtímis hið
selda í hendur. Má hér sem dæmi nefna álitaefni eins og þau, hvor
eigi að bera áhættuna, seljandi eða kaupandi, ef söluhlutur ferst
eða skemmist af tilviljun; hvort kaupandi geti fengið söluhlut afhent-
an úr þrotabúi seljanda, ef seljandi verður gjaldþrota; hvernig háttað
sé heimildum seljanda og kaupanda til þess að ráðstafa eign með lög-
gerningi og hverjar séu heimildir skuldheimtumanna seljanda og
kaupanda til þess að leita fullnustu í hinu selda.1)
Lögfræðingar hafa lengi glímt við að svara þeirri spurningu, hvenær
aðilaskipti verði að eignarréttinum við afsalsgerninga, einkum þó kaup.
Lengi vel miðaðist umræðan við það, að á tiltekinni stundu eða þegar
ákveðið atvik lægi fyrir, færðist eignarrétturinn yfir frá seljanda til
kaupanda, og var þá jafnan við það miðað, að á þessu tiltekna tíma-
marki yrðu aðilaskipti að eignarréttindunum í heild sinni. Aðeins þyrfti
að staðreyna tímamark það eða atvik, sem við skyldi miða.2) Viðhorf
1) Sjá nánar Knud Illum, Dansk tingsret, 3. útg. 1976, bls. 160—161.
2) I' þessnm efnum kom margt til athugunar, svo sem samningurinn sjálfur, sérgreining
verðmætis, greiðsla kaupverðs, sending hlutar, tilkynning um sendingu eða viðtaka af
hálfu kaupanda, þegar um lausafé var að ræða, en kaupsamningur eða afsal, þegar um
fasteign var að ræða. Athugunarefnið var fyrst og fremst talið vera það, við hvert af
þessum atriðum miða skyldi eigendaskiptin. Sjá nánar Ólafur Lárusson, Eignaréttur I,
MCML, hls. 211, Gaukur Jörundsson, %ignarréttur II, fjölrit, 1978—1980, bls. 190 og
Knophs Oversikt over Norges rett, 9. útg. 1987, bls. 270.
Þorgeir örlygsson er prófessor við lagadeild
Háskóla íslands. í grein þessari fjallar hann um
ýmis eignarréttarleg álitaefni, er varða þing-
lýsingu kaupsamnings í fasteignakaupum, en
Hæstiréttur hefur nýlega kveðið upp stefnu-
markandi dóm um það efni. í greininni er m.a.
fjallað almennt um réttarsamband seljanda og
kaupanda, þegar kaupsamningur hefur verið
gerður, en afsal ekki gefið út. Þá er fjallað um
heimildir kaupsamningsaðila f slíkum tilvikum
til þess að ráðstafa eign með löggerningi og
um fullnustugerðir skuldheimtumanna þeirra,
einkanlega í Ijósi 21., 24. og 25. gr. þinglýs-
ingalaga.
4