Tímarit lögfræðinga - 01.04.1989, Side 60

ari almennt ekki skila lögfræðilegum álitsgerðum. Þá má hann ekki
taka að sér gerðardómsstörf án leyfis og þarf að sækja skriflega um
leyfi fyrir öllum aukastörfum til forstöðumanns dómaraembættis. Þá
er dómara gert skylt með lögum að vernda sjálfstæði sitt m.a. með
því að gæta að sér í afskiptum af stjórnmálum. (DRiG 39. gr. „Der
Richter hat sich innerhalb und ausserhalb seines Amtes, auch bei
politischer Betátigung, so zu verhalten, dass das Vertrauen in seine
Unabhángigkeit nicht gefárdet wird.“)
Ekki er að finna slíkt ákvæði í íslenskri löggjöf en sennilega verð-
ur að telja það grundvallarreglu íslensks réttar með vísan til 61. gr.
stjórnarskrárinnar að dómara beri að vernda sjálfstæði sitt og hlut-
leysi.
1 34. gr. laga nr. 38/1954 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkis-
ins segir: „Áður en starfsmaður stofnar til atvinnurekstrar, hyggst
taka við starfi í þjónustu annars aðila en ríkisins, gegn varanlegu
kaupi eða ganga í stjórn atvinnufyrirtækis, ber honum að skýra því
stjórnvaldi, er veitti stöðuna frá því. Innan tveggja vikna skal starfs-
manni skýrt frá því, ef áðurnefnd starfsemi telst ósamrýmanleg stöðu
hans og honum bannað að hafa hana með höndum. Bera má slíkt bann
undir ráðherra.“ Dómarar hljóta að lúta þessu ákvæði laganna.
Aukastörf dómara hafa hér verið talin nauðsynleg dómurum m.a.
vegna launakjara þeirra. Engu að síður er Ijóst að þau aukastörf sem
dómarar gegna geta haft áhrif á störf þeirra sem dómara og rýrt
sjálfstæði þeirra verulega eða vakið grun um hlutdrægni. Þannig er
t.d. um setu dómara í stjórnum félaga í atvinnulífinu. Þrátt fyrir að
dómari bæri við að hann þægi ekki laun fyrir slíka stjórnarsetu þá á
dómari ekki að lána nafn sitt með þeim hætti. Þarna er að vísu komið
inn á matskennd vanhæfisskilyrði 7. tl. 36. gr. eml. þar sem dómari
víkur sæti ef hann fær ekki litið óhlutdrægt á málavöxtu.
I 3. og 4. mgr. laga um dómstól EBE eru ákvæði sem segja að
dómendur séu skuldbundnir til þess að sýna varkárni við að taka við
tilboði um starf eða fyrirgreiðslu eftir að dómarastarfi lýkur. Hér á
landi þykir það sjónarmið sem fram kemur í greininni eflaust nokk-
uð framandi. Það kann hins vegar að valda tortryggni ef dómari
hverfur að starfi loknu að góðri stöðu hjá fyrirtæki sem hefur verið
aðili máls eða úrslit máls varðað það miklu. Það má hugsa sér dæmi
úr umhverfi okkar. Lögmaður aðila, í máli sem ætti að fara að taka
til dóms, kæmi að máli við dómarann og bæði hann að taka að sér
mikið gerðardómsmál þegar dómsmálinu lyki. I slíku dæmi bæri dómara
að sýna varkárni eins og á stæði.
54