Tímarit lögfræðinga - 01.06.1989, Blaðsíða 11

fyrr en með aukinni þróun og reynslu í lyfjafræði og lækna-
vísindum.
(5) Hættuleg aukaáhrif (systemfejl) eru hættueiginleikar, sem vitað
er um, en eru óumflýjanlegir. Oft er hættu ekki fyrir að fara,
nema í undantekningartilvikum, t.d. hjá einstaklingum, sem hafa
ofnæmi fyrir fúkalyfjum. f öðrum tilvikum er hættan almenn, en
þykir svo hverfandi miðað við gagnsemi hlutarins, að fáum dettur
í hug að hætta að nota hann.
Þessi hefðbundna flokkaskipan miðast mjög við orsakir, sem koma
til á framleiðslustigi (um ófullnægjandi leiðbeiningar getur þó einnig
verið að ræða á síðari stigum, t.d. er smásali endurselur vöru, sem
hann hefur keypt hjá framleiðanda). Að sjálfsögðu má oft rekja hættu-
lega eiginleika til atvika, sem upp koma eftir að hlutur er kominn úr
vörslu framleiðanda, t.d. mistök við afgreiðslu (bensín sett á dísilvél),
mistök, sem valda mengun vöru, sem upphaflega var hættulaus o.s.fiT.
f slíkum tilfellum koma upp svipuð álitaefni.
Varast ber að taka ofangreinda flokkun bókstaflega. Hún sýnir
ákveðna höfuðdrætti, en stundum eru mörk flokka óljós. Auk þess
má deila um, hvort flokkunin komi að gagni, þegar leysa skal úr
spurningunni um bótaskyldu í einstökum ágreiningsmálum.
3. GRUNDVÖLLUR BÓTASKYLDU
Ljóst er, að sök leiðir til bótaskyldu hér sem endranær. Ef hættulegir
eiginleikar verða raktir til sakar, stofnast ábyrgð eftir sakarreglunni
og eftir atvikum reglunni um vinnuveitandaábyrgð. f íslenskum hæsta-
réttardómum um þetta efni hafa úrslit yfirleitt ráðist af svai’i við
spurningunni um sök, sbr. t.d. H 1939, 524 (seljandi bílábreiðu átti
ekki sök), H 1957, 674 (maður brenndist af straumi úr raflampa) og
H 1971, 560 (endurvinna þurfti verk í nýbyggingu vegna þess að
notað hafði verið óhæft þéttiefni sökum mistaka starfsmanns seljanda
efnisins).
í annan stað getur ábyi’gð samkvæmt sérstöku loforði eða hegðun,
sem jafngildir loforði (garanti), orðið grundvöllur bótaábyi’gðar, sbr.
H 1941, 167. Framleiðandi eða seljandi ber (hlutlæga) ábyrgð á tjóni,
sem rakið verður til hættulegra eiginleika, sem hann hefur ábyrgst að
ekki væru fyrir hendi. Hér getur samningur skipt sköpum um, hvort
skaðabótaréttur stofnast.
89