Tímarit lögfræðinga - 01.09.1992, Blaðsíða 30

lög í öðrum ríkjum kann jöfnum höndum að varpa Ijósi á lögskýringarvanda hér
og orka á endurskoðun stjórnarskrár og almennra laga. Það virðist því ómaksins
vert, áður en settar verða fram nánari hugleiðingar um réttarbætur, að gera
grein fyrir því hvernig valdi til að leysa dómara frá starfskyldum sínum
tímabundið er og hefur verið háttað í öðrum löndum eftir tiltækum heimildum.
4.2 Réttur annarra
Meginlandið
í stjórnarskrá Noregs frá 17. maí 1814 er svofellt ákvæði í 22. gr.:
Andre Embedsmænd kunne ikkunj: suspenderes af Kongen og skulle da strax tiltales for
Domstolene men de maa ei, uden efter Dom, afsættes, ei heller, mod deres Vilje,
forflyttes.43
Þessi regla nær til embættisdómara og engin sérregla gildir um þá að þessu
leyti. Það er því ljóst að valdið til að víkja dómara frá um stundarsakir er í
höndum framkvæmdavaldsins í Noregi. 22. gr. norsku stjórnarskrárinnar var
mjög höfð í huga við samningu stjórnarskrárfrumvarpsins sem lagt var fyrir
danska ríkisþingið 1848.
Um ástæður þeirrar reglu að dómurum verði ekki vikið til fullnaðar nema með
dómi kemst Aschehoug svo að orði:
Den Grundsætning, at en Dommer ikke maa afsættes uden if0lge Dom ... kræver
egentlig ... at det saa iidet som muligt kommer til at bero paa den udovende Magts, eller
engang paa nogen andens Forgodtbefindende, hvilken Dommer der skal paakjende en
bestemt Sag.44
Á þessi ummæli má líta sem gagnrýni á norsku stjórnarskrána því að, eins og
áður er minnst á, er einmitt hægt að hafa áhrif á hvaða dómari fer með mál og
fjarlægja „óæskilegan“ dómara frá máli með því að víkja honum frá um
stundarsakir.
Fréde Castberg telur að stjórnarskrárákvæðið standi því ekki í vegi að störf
sem falla undir tiltekin embætti verði tekin undan þeim við skipulagsbreytingar;
ákvæðið tryggi embættismanninum þá aðeins embættið í formlegum skilningi;
þau kjör sem fylgdu embættinu megi ekki skerða verulega. Orðrétt segir hann
síðan:
42 =kun
43 Á Stórþinginu 1814 sátu 79 þingmenn, þar af 50 embættismenn. Reglan varð ein af meginstoðum
þess embættismannaveldis í Noregi sem var við lýði til 1884, þegar vinstri menn náðu völdum og
þingræði festist í sessi. Keilhau, s. 120 og Odd Didriksen: „1884“. Morgunblaðið 29. 12. 1984.
44 Norges nuværende Statsforfatning III, s. 386.
108