Tímarit lögfræðinga - 01.09.1992, Síða 46

hverjum ber að veita vanhæfum og brotlegum dómurum stundarlausn og að búa
svo um hnúta að þetta megi gera með hæfilegum hraða og án þess að réttaröryggi
sé spillt.
EFTIRMÁLI
Rétt er að geta þess að höfundur sat í héraðsdómi í máli því sem dæmt var til fullnaðar
með HRD 1989 1648. Að margra mati er dómara ekki rétt að taka til máls á opinberum
vettvangi um þau efni, sem hann hefur dæmt um. Höfundur hefur lýst þeirri skoðun að
þetta geti dómari gert á fræðilegum vettvangi, enda gæti hann þá alls þess sem gæta ber
á þeim vettvangi. Dómara ber að láta í ljós tvímælalausa og endanlega skoðun sína á
sakarefni og ófært er að gera þá kröfu til hans að hann rannsaki í hverju máli, jafnvel
stórmáli, á sama hátt og fræðimaður, allt það efni sem fáanlegt er til að varpa ljósi á
álitaefnin. Fræðimaður dregur hinsvegar saman tiltækan efnivið, greinir röksemdir og
kemst að niðurstöðum sem oft verður að setja fram með fyrirvara. Margt af því sem
segja má og segja þarf í fræðilegri ritgerð á ekki heima í dómi. Meginniðurstöður
höfundar eru raunar hinar sömu og í héraðsdóminum en þó er þar blæbrigðamunur á
sem væntanlega skýrist af því sem hér hefur verið sagt. Hvernig til hefur tekist að
forðast brot á sjálfsögðum siðareglum dómara er lesendanna að meta.
HEIMILDIR
Baráttan við heimildirnar við samantekt ofanskráðrar ritsmíðar hefur verið
háð á sama hátt og venja er til, en á heldur skömmum tíma. Höfundur hefur ekki
getað notað neinar utanferðir til heimildakönnunar á ritunartímanum. Því hefur
að langmestu leyti verið stuðst við tiltækar heimildir innanlands, en þær hafa
reynst drýgri en búist var við. Nokkuð hefur verið notast við millisafnalán, en
þar sem ekki hefur mátt ganga að því vísu að eitthvað væri á gögnum að græða
hefur könnun þeirra verið sleppt, ef þau fundust ekki innanlands. Sumra þessara
gagna er getið hér á eftir ef einhver í hópi lesenda hefði áhuga á að vita um þau.
Við könnun annarra heimilda en dansk-íslenskra hefur að nokkru orðið að
notast við fullgamlar upplýsingar. Mikil leit hefur verið gerð að ummælum sem
varpað gætu ljósi á álitaefnið í dönskum þingtíðindum og greinum sem ritaðar
hafa verið meðan unnið var að mikilvægum stjórnlögum og réttarfarslögum. Sú
leit hefur borið takmarkaðan árangur. Um Ríkisþingið 1848-1849 eru tvennar
aðalheimildir, hin opinbera „Beretning om Forhandlingerne paa Rigsdagen“ og
„Rigsdagsblad for Menigmand“, gefið út sem viðauki við Almuevennen. Hið
fyrrnefnda er til á bókasafni Alþingis. Hið síðarnefnda er ónákvæmara og þar af
leiðandi ótraustari heimild. Ekki er því venja að vitna í það, en þar sem ég hef
haft það undir höndum hef ég hyllst til að nota það sem varaheimild þar sem
Beretningen er ekki lánuð út.
124