Tímarit lögfræðinga - 01.09.1994, Page 47

Ofangreind áskorun sýnir áhyggjur þeirra sem um þessi mál fjalla. Er þess
vænst að takast megi í grein þessari að varpa nokkru ljósi á meðferð þessa
málaflokks fyrir dómstólum og þau sönnunarvandkvæði sem við er að etja í
mörgum tilvikum.
Verður fyrst fjallað um lagaákvæði sem gilda og gilt hafa um kynferðisbrot,
en stiklað verður á stóru og helst fjallað um þau ákvæði sem mest reynir á í
dómsmálum. Síðan verður fjallað um þá meðferð sem mál þessi hljóta, einkum
fyrir dómi. Þá verða reifaðir nokkrir dómar sem fallið hafa á þessu sviði en
af mörgu er að taka. Að lokum verða helstu niðurstöður reifaðar.
2. LAGAÁKVÆÐI UM KYNFERÐISBROT
Lagaákvæði um kynferðisbrot eru í XXII. kafla almennra hegningarlaga nr.
19 frá 1940 eins og þeim var breytt með lögum nr. 40 frá 1992. Brot þessi
voru allt til 1992 kölluð skírlífisbrot, en í frumvarpi til síðastgreindra laga
var lagt til að heitið kynferðisbrot yrði tekið upp í stað skírlífisbrots. Segir í
athugasemdum við frumvarpið að eðlilegt þyki að miða fremur við einkenni
háttseminnar en þau áhrif sem hún hefur á brotaþola eða öllu heldur á hið
siðræna viðhorf almennings til brots og brotaþola.
í XXII. kafla hegningarlaganna, 194.-210. gr., eru ákvæði sem miða að því
að vemda kynfrelsi manna, vernda kynferðislíf barna og unglinga, vernda
blygðunartilfinningu, stemma stigu við klámi og koma í veg fyrir að menn
stundi vændi sér til framfærslu eða geri sér lauslæti annarra að tekjulind.
I 207. gr. hegningarlaganna var ákvæði þess efnis að hver sem hefur kyn-
ferðismök við annan mann, sama kyns, fyrir borgun, skuli sæta varðhaldi eða
fangelsi allt að 2 árum. Þessi lagagrein var felld brott með lagabreytingunni
1992 með þeim rökstuðningi að miðað við nútímaviðhorf gagnvart samkyn-
hneigðum sé ákvæðið úrelt. Við sama tækifæri voru afnumin öll sérákvæði
um kynferðisbrot samkynhneigðra.
í 194. gr. hegningarlaganna er ákvæði um nauðgun og hljóðar greinin svo
eftir að henni var breytt árið 1992:
Hver sem með ofbeldi eða hótun um ofbeldi þröngvar manni til holdlegs samræðis eða
annarra kynferðisntaka skal sæta fangelsi ekki skemur en 1 ár og allt að 16 árum. Til
ofbeldis telst svipting sjálfræðis með innilokun, lyfjum eða öðrum sambærilegum hætti.
Nauðgun hefur verið lýst refsiverð hér á landi allt frá þjóðveldisöld og voru
ákvæði um nauðgun í Grágás, Jónsbók og dönsku lögum Kristjáns V. Sam-
kvæmt Jónsbók var það óbótasök að taka konu nauðuga og vörðuðu óbótamál
lífláti. Allt til ársins 1992 var nauðgunarákvæðið kynbundið, þ.e.a.s. einungis
konur nutu refsiverndar samkvæmt lagagreininni. Nú njóta karlar hins vegar
sömu refsivemdar og konur í þessu tilliti.
Nauðgunarákvæði gömlu hegningarlaganna frá 1869 var í 169. gr. og var
svohljóðandi:
113