Tímarit lögfræðinga - 01.12.1994, Blaðsíða 8

Hér verður rætt í stuttu máli um þessi þrjú atriði.1
Dómstólar meðal þjóða, sem okkur eru skyldastar að menningu, hafa ekki
verið mjög strangir í garð lækna, þegar bóta er krafist vegna rangrar sjúkdóms-
greiningar. Séu mistök við rannsókn eða sjúkdómsgreiningu sönnuð á lækni,
verður hann þó bótaskyldur, t.d. ef hann skoðar sjúkling ekki nægilega vel eftir
því sem sjúkdómseinkenni gefa tilefni til. í hæstaréttardómi frá 1983 (H 1983
44) þótti ekki sannað, að sjúklingur, sem leitaði til slysadeildar Borgarspítala,
hefði haft greinileg einkenni, er bentu til blóðrásartruflunar, sem síðar kom í
ljós, að hann þjáðist af. Var það því ekki talið vera mistök hjá lækni að með-
höndla sjúklinginn eftir fyrstu skoðun eins og um ígerð væri að ræða, enda
sinnti sjúklingurinn ekki fyrirmælum læknis um að koma til athugunar tveim
dögum síðar. Sé læknir í vafa getur honum eftir atvikum verið skylt að hafa
samráð við aðra lækna um sjúkdómsgreiningu eða senda sjúkling til athugunar
annars staðar. Leggja verður áherslu á, að smávægilegar yfirsjónir við sjúk-
dómsgreiningu leiða almennt ekki til bótaskyldu.
Þá er komið að vali á lœknismeðferð. Við mat á gáleysi verður að líta til þess,
hvemig aðstaða læknis er, þegar hann þarf að taka ákvörðun. Minni kröfur verða
gerðar til læknis, þegar hann gerir aðgerð í bráðatilfelli en þegar hann hefur tóm til
að velja meðferð að vandlega íhuguðu máli. Dómari getur þurft að líta mildari
augum á hegðun læknis í strjálbýli en læknis í Reykjavík, sem á auðveldara með
að leita aðstoðar starfsbræðra sinna og eftir atvikum sérlfæðinga í öðmm greinum
læknisfræðinnar. Þegar tveggja eða fleiri leiða er völ um meðferð, er lækni að
jafnaði skylt að gera sjúklingi fyrirfram grein fyrir þeim kostum, sem valið stend-
ur um. Til meiri háttar aðgerða þarf yfirleitt samþykki sjúklings.
Til gmndvallar sjúkdómsgreiningu og vali á læknismeðferð liggur mat, sem oft
er vandasamt. Það eitt að mat læknis reynist rangt við eftirfarandi athugun leiðir
ekki til bótaskyldu. Það, sem ræður úrslitum, er hvort gegn og skynsamur læknir
hefði við sömu aðstæður átt að gera sér grein fyrir að sjúkdómsgreining eða val á
meðferð var ekki rétt og gat þess vegna leitt til ónauðsynlegrar hættu á tjóni.
Líklega varða flestar kröfur, sem gerðar era á hendur læknum um bætur fyrir
heilsutjón, atvik, sem verða við lœknismeðferðina sjálfa. Hér verður eins og
endranær að meta, hvort læknir hefur gætt þeirrar varkárni, sem honum var
skylt að gæta við þær aðstæður, sem hann vann við. Við mat á því verður að
miða við læknisfræðilega þekkingu á þeim tíma, sem meðferðin fór fram. Þetta
kom skýrt fram í skaðabótamáli manns, sem fékk röntgenbrana á hægri hönd
eftir geislameðferð vegna exems á þriðja og fjórða áratugnum. Þegar dæmt var
í málinu mörgum áram síðar, lá fyrir, að geislun sú, sem notuð var við sjúkl-
inginn, var of mikil í ljósi þekkingar, sem komin var til síðar. Dómarar sýknuðu
með þeim rökum, að ekki væri fram komið, að geislameðferðin hafi ekki farið
fram á réttan hátt miðað við þeirra tíma þekkingu (H 1971 1057).
1 Logi Guðbrandsson fjallar nánar um sakarmat í þessum málaflokki í erindi sínu.
232