Tímarit lögfræðinga - 01.12.1994, Blaðsíða 21

Stundum hafa menn þann hátt á að beina kröfum sínum að heilbrigðis-
ráðuneytinu. I öðrum tilvikum senda menn skrifstofu ríkisspítalanna bótakröf-
una og í enn öðrum er þeim beint að embætti ríkislögmanns. í öllum tilvikum
má þó segja, að ríkislögmannsembættið sé sá aðili, sem meðhöndli málið. Hafi
hinum tveimur aðilunum verið send bótakrafa er hún framsend til ríkislög-
manns. Astæðan er að sjálfsögðu sú, að í lögum um ríkislögmann segir, að það
falli undir hans verkahring að fjalla um skaðabótakröfur, sem beint er gegn rík-
inu. Þetta á eins við, hvort sem bótaatvikið stafar af sýslu ríkisins á sviði heil-
brigðisþjónustu, vegna löggæslu, á sviði skólamála eða einhverju öðru.
Að fenginni slíkri bótakröfu er alla jafna óskað umsagnar um málsatvik að
því marki, sem slíkt er nauðsynlegt. A því stigi hefur mjög misjafnlega mikil
gagnaöflun átt sér stað af hálfu kröfuhafans eða öllu heldur hans lögmanns.
Stundum hefur ítarleg og vönduð gagnaöflun átt sér stað, þannig að í raun er
fátt eftir annað en að taka afstöðu til bótakröfu á grundvelli fyrirliggjandi
gagna. Þau tilvik eru þó mun fleiri, þar sem umsagna þarf að afla og annarra
gagna. Umsögn er þá gjarnan fengin hjá þeirri sjúkrastofnun eða hjá þeim lækni
eða læknum beint, sem í hlut eiga. Það hefur t.d. oft orðið hlutskipti Læknaráðs
Landspítalans að veita umsagnir um bótamál að ósk embættis ríkislögmanns.
Það getur hins vegar orðið býsna erfitt mat í einstökum tilvikum, hvar skuli afla
gagna annars staðar en hjá viðkomandi sjúkrastofnunum á þessu stigi máls.
Það kemur fyrir, að kröfuhafi hefur þegar á þessu stigi fengið mál sitt lagt
fyrir Læknaráð, sem verður að telja óheppilegt, þótt strangt til tekið geti það
verið heimilt. A því stigi eru mál oft studd gögnum einungis frá öðrum
aðilanum þ.e. hinum ætlaða tjónþola. Með því að Læknaráð gefi umsögn sína
og álit strax á þessu stigi getur það verið búið að dæma sig úr leik sem vanhæft
þegar að því kemur, að dómstóll þurfi á umsögn þess að halda um þær
spumingar, sem talið er að tilefni sé að hafa uppi, þegar mál era komin á það
stig, að greinargerðir beggja aðila og öll gögn eru fram komin.
Að lokinni gagnaöflun er komið að mótun afstöðu til bótaskyldu í viðkom-
andi máli. Sú ákvörðun er í öllum þeim málum, þar sem ekki er um augljósa
niðurstöðu að ræða, tekin í samvinnu embættis ríkislögmanns og heilbrigðis-
ráðuneytis. I framkvæmd gerist það gjaman þannig, að ríkislögmaður leggur
tillögu sína fyrir ráðuneytið, sem á síðasta orðið í þessum efnum. Vegna tilhög-
unar á fjárveitingum fylgist ráðuneyti fjármála óhjákvæmilega grannt með
ákvörðunum að þessu leyti, þ.e.a.s. þegar bótaskylda er viðurkennd, enda er það
svo að fjárveitingum vegna bótakrafna á hendur ríkinu er safnað saman undir
einn fjárlagalið hjá fjármálaráðuneytinu, óháð því hvort bótaskylda stofnast
vegna tilverknaðar læknis, lögreglumanns, landlæknis, skólastjóra eða einhvers
annars starfsmanns ríkisins.
Við synjun á bótaskyldu er mál endanlega afgreitt. Það er þá kröfuhafans að
gera upp við sig, hvort hann lætur þar með staðar numið eða ber málið undir úr-
skurð dómstóla.
Sé bótaskylda hins vegar viðurkennd er reynt að ná samkomulagi um bóta-
245