Tímarit lögfræðinga - 01.05.1995, Qupperneq 10

í huga íslenskra stjórnvalda var í upphafi nokkur vafi um það hvort rétt væri
að heimila þessar veiðar eða banna þær með reglugerð.
I álitsgerð sem ég afhenti ríkisstjórninni 9. ágúst 1993 var fjallað um lögmæti
takmarkana á veiðum íslenskra ríkisborgara á úthafinu. í þeirri grein var fjallað
um þær heimildir sem í rétti hafsins er að finna og lúta að fiskveiðum á
úthafinu, því í sjálfu sér var það ekki dregið í efa að Smugan er úthafssvæði.
Þar var það undirstrikað að það er skýr og ljós þjóðréttarregla að veiðar utan
lögsögu ríkja, á úthafinu, eru heimilar og öllum frjálsar. Hefur reglan verið ein
af hinum hefðbundnu grundvallarreglum hafréttarins. Er hún staðfest m.a. í 87.
gr. og 116. gr. Hafréttarsáttmálans. Þetta er grundvallarreglan og er óumdeild.
Við notkun þessa frelsis þarf eðlilega síðan að hafa nokkur sjónarmið í huga,
fyrst og fremst þau að gerðar séu ráðstafanir við slíkar veiðar af hálfu fiskveiði-
ríkisins eða í samvinnu við önnur ríki, sem nauðsynlegar kunna að vera til að
vernda hinar lífrænu auðlindir úthafsins, eins og það er orðað í 117. gr. Jafn-
framt segir í 118. gr. að ríki skuli starfa hvert með öðru að verndun og stjómun
lífrænna auðlinda á úthafssvæðum. Skulu þau m.a. hefja samningaviðræður
með það í hug að gera nauðsynlegar ráðstafanir til verndunar hinna lífrænu
auðlinda sem um ræðir.
Þessi ákvæði gilda öll fyrir aðila að Hafréttarsamningnum, en einnig aðra.
Meginreglan um fullt fiskveiðifrelsi er hefðbundin þjóðréttarregla og gildir hér
óskorað. Þar að auki hefur ekkert komið fram um að stofnar þorsks í Barents-
hafi séu í hættu og vemdar verðir. Þvert á móti er þar óvenju mikil fiskigegnd
og því væntanlega ekki forsenda fyrir verndargerðum samkvæmt ákvæðum
sáttmálans.
Af þessum sökum var ljóst að enginn alþjóðlegur lagagrunnur var fyrir hendi
til þess að banna íslenskum skipum 1993 að hefja veiðar utan 200 sjómflnanna
á alþjóðlegum hafsvæðum.
Eg hygg að það sé ótvírætt að þau sjónarmið sem hér koma fram séu í fullu
gildi í dag og það er athyglisvert að Norðmenn bera nú ekki lengur brigð á fulla
heimild íslenskra skipa til að veiða á hinu alþjóðlega hafsvæði í Smugunni. Því
má þó ekki gleyma í þessu sambandi, að þær veiðar verða að vera í samræmi
við ákvæði Hafréttarsáttmálans og þá fyrst og fremst þau ákvæði 117. gr. að
öllum ríkjum beri skylda til að gera ráðstafanir vegna rfldsborgara sinna sem
nauðsynlegar kunna að vera til vemdunar hinna lífrænu auðlinda úthafsins, eins
og það er orðað.
Sú lagaskylda hvflir því á íslenskum stjómvöldum að gæta þess að íslensk
skip stundi ekki ofveiði eða rányrkju í Smugunni og gæti þar í raun sömu fisk-
verndarreglna og við veiðar hér við land.
3. ÚTHAFSVEIÐIRÁÐSTEFNA S.Þ.
Réttarstaða á Smugusvæðinu er því að mínu mati ljós eins og hér hefur verið
lýst. Á það er þó rétt að benda í þessu sambandi að nú stendur yfir Úthafs-
veiðiráðstefna Sameinuðu þjóðanna sem ljúka mun í ágúst á næsta ári. Á þeirri
114