Tímarit lögfræðinga - 01.05.1995, Page 56

staðfest en jafnframt var eignarréttartilkalli ríkisins nú hafnað.10 Hinsvegar var
tekið fram að til þess bærir handhafar ríkisvalds gætu sett reglur um meðferð og
nýtingu landsvæðisins.
Ekki er hægt að segja að um fleiri verulega þýðingarmikla hæstaréttardóma
sé að ræða á þessu réttarsviði, sem eitthvað afgerandi verður ráðið af um kröf-
ur til eignarheimilda í þessu sambandi.* 11 I lok þessarar athugunar á afstöðu til
eignarheimilda er ástæða til að geta fjölskipaðs dóms aukadómþings Arnes-
sýslu frá 1980 í máli nr. 11/1976, þar sem deilt var um réttmæti eignarréttartil-
kalls Bræðratungukirkju til svokallaðrar Tunguheiðar, sem liggur ofan byggðar
í Biskupstungum. Þar var fallist á eignarréttartilkall kirkjunnar til „heiðarinn-
ar“, en sú niðurstaða byggðist á „eignarheimildum“ á borð við lögfestur og vísi-
tasíugerðir, auk upplýsinga úr jarðabók og fasteignamatsbókum. í niðurstöðum
dómsins kom fram að ekki lægi fyrir hvemig Tunguheiði hefði orðið eign
kirkjunnar, en hinsvegar benti landfræðileg lega heiðarinnar, miðað við afrétt
og lönd jarða í Biskupstungum, fremur til þess, að um eignarland en afrétt væri
að rœða. Má segja að þarna sé komist að öndverðri niðurstöðu um þýðingu lög-
festa og skyldra gagna, miðað við Hrd. 1971 1137, en á hinn bóginn virðist
landfræðileg lega hafa áhrif á hina eignarréttarlegu niðurstöðu, samanber og
vísbendingu um sambærileg sjónarmið í forsendum Hæstaréttar í Hrd. 1969
510.
4. BREYTIR GEITLANSDÓMURINN RÉTTARSTÖÐUNNI?
Eftir að hafa farið yfir og skoðað kröfur dómstóla til eignarheimilda liggur
næst fyrir að meta hvort og þá hverju niðurstaða Hæstaréttar frá 3. nóvember sl.
í „Geitlandsmálinu“ kunni að breyta.
Fyrst af öllu verður að líta til þess að um opinbert mál var að ræða og sönn-
unarbyrðin því alfarið lögð á ákæruvaldið, um tilvist þess eignarhalds, sem
málareksturinn var byggður á, sbr. 45. gr. laga nr. 19/1991 um meðferð opin-
berra mála, sem Hæstiréttur vísar raunar sérstaklega til. Það er þannig ekki gef-
ið að sönnunarmatið yrði eins í venjulegu einkamáli, þar sem reyndi á þýðingu
viðkomandi eignarheimilda. Að auki verður að líta til þess, að hinir meintu eig-
10 í Lyfrd. (yngri) I 61 (eignarréttur að Vilborgarkoti) hafði því verið hafnað að land sem
enginn ætti félli sjálfkrafa undir eignarráð ríkisins. Er sú réttarstaða raunar staðfest með Hrd.
1981 1584.
11 Sjá þó Hrd. 1975 55 um landamerkjaágreining á Amarvatnsheiði og Hrd. 1987 1656 um
upprekstrarrétt á Flateyjardalsheiði í Suður Þingeyjarsýslu. Sjá ennfremur frávísunardóma
Hæstaréttar, Hrd. 1994 36, í málinu Bólstaðahlíðarhreppur og fleiri gegn óþekktum rétthöf-
um yfir Eyvindarstaðaheiði og Hrd. 1994 39, í málinu Svínavatnshreppur og fleiri gegn
óþekktum rétthöfum yfir Auðkúluheiði. Loks má benda á fyrmefndan frávísunardóm, Hrd.
1994 117.1 engu þessara mála er þó beinlínis tekið á spumingunni um tilvist beins eignarréttar.
160