Tímarit lögfræðinga - 01.12.1996, Blaðsíða 68

getur hann rætt við þá um rétt og réttlæti, hversu mikill tími og vinna sparast
við að sætta mál o.s.frv. Leggja verður mest upp úr sanngimi og að ekki sé látið
undan þrýstingi. Dómarinn skyldi ekki ráðast á kröfugerð aðila, heldur líta á
forsendur hennar. Hann á aldrei að verja hugmyndir sínar, heldur bjóða upp á
gagnrýni og þiggja hollráð. Dómari á að spyrja hreinskilnislega og gefa aðilum
gott tóm til íhugunar og andsvars. Forðast skyldi að reyna samninga á grund-
velli sérhagsmuna eða aflsmunar.
Þá var reynsla mín sú, að væru aðilar komnir nærri sáttum, skyldi hamra
járnið meðan það væri heitt. Ef mögulegt var að ljúka sáttinni, var það betri
kostur en að fresta máli. Þá fóru aðilar gjarnan að hugsa upp á nýtt og festast í
sínu gamla fari ímyndaðs sigurs og hefndar. Leggja verður áherslu á við aðila
hið fomkveðna heilræði, að betri sé mögur sátt en feitur dómur, þótt gjarnan
megi nota annað og dulbúnara orðaval.
5. HYERSDAGSLEG VISKA
Dómarinn á aldrei að tala í slrkum véfréttastíl, að fram komi aðeins hálfsann-
leikur. Hann á aldrei að deila við aðila og hann á aldrei að þvinga fram lausn á
málum. Allar slíkar öfgar og árekstra ber að varast. Einnig ber að varast að tefja
mál með þýðingarlausum sáttatilraunum.
Allt sem ég hefi hér verið að segja er hversdagsleg viska. Bókvitið getur þó
aldrei komið í stað reynslu. Það er staðreynd, að misjafnlega vel liggur fyrir
mönnum að sætta, rétt eins og það liggur misjafnlega vel fyrir mönnum að flytja
mál og dæma. Sálfræðin er svo margslungin, að hún verður aldrei með öllu á
bókina lærð. Það er ekki auðvelt að breyta því fari, sem mál eru jafnan komin
í, þegar þau koma til dómara. Hins vegar á ekki að vera erfitt að fá aðra til að
vinna að skynsamlegri lausn á sameiginlegum vanda. Eg gerði marga skyssuna
í sambandi við sáttaumleitanir og lærði margt af langri reynslu. Viðleitnin
skiptir, hér sem annars staðar, meginmáli og að gefast ekki upp, þótt á móti
blási. Hið óvænta getur alltaf gerst, sættir geta náðst. Þegar mér sem dómara
tókst að leysa mál, án þess að beita hinu skarpa sverði réttvísinnar, komst ég
jafnan í gott skap.
204