Tímarit lögfræðinga - 01.05.1997, Blaðsíða 54

Þegar reyna á að túlka hina almennu jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar með
tilliti til hinnar tilvitnuðu málsgreinar má ekki líta einangrað á athugasemdina
um skort á ákveðnum efnisréttindum heldur verður að lesa hana í samhengi við
málsgreinina alla, greinargerðina alla og víðara samhengi stjórnarskrárinnar.
Það vekur athygli að athugasemdin sjálf um skort á ákveðnum efnisréttindum
er sett fram með mjög óákveðnum hætti. Orðalagið „Segja má að í jafnræðis-
reglunni séu ekki beinlínis fólgin ákveðin efnisréttindi“42 bendir nú ekki til
staðfasts vilja af hálfu löggjafans til að takmarka efnisinnihald reglunnar veru-
lega og því síður vilja til þess að reglan sé ekki í eðli sínu efnisregla.
Enn er rétt að veita því athygli að í greinargerðinni er gert ráð fyrir því að til
hafi verið óskráð jafnræðisregla sem væri undirstöðuregla íslensks réttar og að
hún sé nú orðuð í stjórnarskrá með skýrurn hætti.43 Margt er óljóst um inntak
þeirrar óskráðu jafnræðisreglu því staðreyndin var sú að dómstólar reyndust
mjög tregir til að byggja dómsúrlausnir á henni. Þess má þó finna dæmi að hún
hafi ráðið úrslitum um mál, sbr. H 1986 706 og H 1992 1962 og því er ljóst að
í eðlinu var um raunverulega efnisreglu að ræða.44 Ef víkja hefði átt með svo
afdrifaríkum hætti frá eðli þeirrar jafnræðisreglu sem fyrir var að regla sem í
eðli sínu veitti efnisleg réttindi þótt óljós væru yrði nú að formreglu sem ekki
veitti nein efnisleg réttindi hefði átt að orða það í greinargerðinni með skýrum
hætti. Það var ekki gert og af því verður sú ályktun dregin að ekkert slíkt hafi
staðið til og jafnræðisregla stjórnarskrárinnar hafi einmitt átt að fela í sér efnis-
leg réttindi.
42 Sjá greinargerð, bls. 16 (áherslum bætt við hér).
43 Sjá greinargerð, bls. 16.
44 I H 1986 706 sagði: „I máli þessu veltur gjaldskylda áfrýjenda á búsetu þeirra eins og fyrr
greinir. Þegar til þess er litið hversu mjög jafnræði þeirra er raskað með þessum skattháttum
þykir með tilvísun til grunnreglu 67. gr. stjórnarskrárinnar, samhliða fyrri venju í löggjöf um
hliðstæð efni, eigi vera gild lagaheimild fyrir álagningu gjaldsins“. Þágildandi 67. gr. stjómar-
skrárinnar var reglan um friðhelgi eignarréttarins, dómurinn felur í sér að stjómskipuleg
jafnræðisregla sé grunnregla eða meginregla að baki 67. gr. stjórnarskrárinnar. í H 1992 1962
var um að ræða setningu bráðabirgðalaga sem lögbundu tilteknar launahækkanir og náðu til
allra kjarasamninga sem í gildi voru við gildistöku þeirra. Þau vom síðar samþykkt óbreytt á
Alþingi. Lögin fólu í sér niðurfellingu á launahækkunum sem dæmdar höfðu verið félags-
mönnum ákveðinna stéttarfélaga í Félagsdómi. Var þar um að ræða skerðingu á þegar áunnum
réttindum sem félagar annarra stéttarfélaga þurftu ekki að þola. I dóminum var því slegið
föstu að löggjaftnn hafi til þess ríkan rétt að standa vörð um efnahagsleg markmið en síðan
sagði: „Hins vegar verður að haga almennri lagasetningu í samræmi við þá jafnræðisreglu,
sem hér á við og víða er byggt á í stjómarskrá Islands ...“. Þar sem á það þótti skorta voru
lögin ekki skuldbindandi í málinu varðandi hina tilteknu launahækkun. Sjá einnig umfjöllun
Olafs Jóhannessonar um stjórnskipunarlega jafnræðisreglu við skattlagningu í Ólafur
Jóhannesson: Stjórnskipun íslands. 2. útg., Reykjavík 1978, bls. 449-450.
110