Tímarit lögfræðinga - 01.05.1997, Blaðsíða 50

5. ER HIN ALMENNA JAFNRÆÐISREGLA 65. GR. STJÓRNAR-
SKRÁRINNAR EFNISREGLA í EÐLI SÍNU?
5.1 Almenn atriði
Þegar því hefur verið slegið föstu hvert er gildissvið hinnar almennu
jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar er næst að skoða hvernig henni verður beitt og
hver áhrif hún getur haft innan þess gildissviðs.
Ummæli greinargerðar um álitaefnið valda nokkrum vandkvæðum við túlkun
hinnar almennu jafnræðisreglu að þessu leyti, en þar segir:
Segja má að í jafnræðisreglunni séu ekki beinlínis fólgin ákveðin efnisréttindi. Mikil-
vægi hennar felst ofar öllu í því að vera almenn leiðbeiningarregla um bann við mis-
munun sem ber ávallt að hafa að leiðarljósi. Það á ekki einvörðungu við í tengslum
við lagasetningu, heldur einnig við skýringu laga, þar á meðal annarra stjórnarskrár-
bundinna mannréttindaákvæða. Jafnræðisreglan getur þó að sjálfsögðu haft bein og
ótvíræð áhrif ef t.d. ákvæði í almennum lögum felur í sér mismunun sem brýtur í bága
við regluna. Kann þá ákvæðinu að verða vikið til hliðar vegna hennar.34
I hinum tilvitnuðu orðum greinargerðar virðist vera lögð áhersla á hlutverk
hinnar almennu jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar sem leiðbeiningar- og túlk-
unarreglu í réttarframkvæmd þegar þar er sagt að mikilvægi hennar felist ofar
öllu í því að vera almenn leiðbeiningarregla um bann við mismunun sem gildi
við lagasetningu og túlkun laga. Það er skilgreiningaratriði að leiðbeiningar- og
túlkunarregla getur ekki falið í sér eiginlega efnisreglu í þeim skilningi að
ríkisvaldinu sé skylt að fara eftir henni og að borgararnir geti byggt rétt á slrku.
Það er komið undir góðum vilja viðkomandi handhafa ríkisvalds að fylgja
leiðbeiningarreglu og túlkunarandlaginu hvort og þá hversu langt í átt til jafn-
ræðis verður gengið.
Ekki er ætlunin að greina hina almennu jafnræðisreglu stjómarskrárinnar sem
leiðbeiningar- og túlkunarreglu hér. Því verður aðeins slegið föstu að í því hlut-
verki er hin almenna jafnræðisregla ekki eiginleg efnisregla sem veitir borgur-
unum beina kröfu til þess að þurfa ekki að sæta mismunun af hálfu ríkisvaldsins.
5.2 Geta almennar jafnræðisreglur falið í sér efnisleg réttindi?
Því hefur verið haldið fram að almennar jafnræðisreglur geti ekki haft í sér
fólgið neitt efnislegt inntak og séu þannig „tómar“ yfirlýsingar en ekki efnis-
reglur sem hægt er að byggja rétt á fyrir dómi.
Alf Ross hélt því fram árið 1953 að almenn krafa um það að allir skuli njóta
jafnrar stöðu eða meðferðar sé „tóm“ því hún feli ekki annað í sér en að
almennum reglum skuli fylgt. Hins vegar taldi hann að jafnræðisreglur gætu
haft raunverulega merkingu ef þær væm skilyrtar og gefið sérstakt inntak svo
sem um jafnrétti kynja eða kynþátta því þá væri óheimilt að byggja réttarstöðu
34 Greinargerð, bls. 16.
106