Tímarit lögfræðinga - 01.05.1997, Blaðsíða 17

andi fyrirtæki hefði beitt viðskiptamenn sína efnahagslegum þrýstingi og þar af
leiðandi var grundvöllur til að telja að fyrirtækið hefði misnotað stöðu sína á
markaðinum.
4.4 Hlutlægar afsökunarástæður
Sú regla hefur mótast í meðförum dómstóla ESB að athafnir sem að jafnaði
yrðu taldar fela í sér misnotkun geti verið réttlætanlegar vegna svokallaðra
hlutlægra afsökunarástæðna (e. objective justification). Fyrirtæki bera það
gjarnan fyrir sig að hlutlægar afsökunarástæður eigi við um athafnir þeirra og
víða má finna hugmyndaríkar röksemdir gegn ásökunum um misnotkun á
þessum grundvelli. Venjan er því sú að dómstólar telja þörf á að fara nokkrum
orðum um það hvort hegðun hins markaðsráðandi fyrirtækis sé réttlætanleg.
Hér má t.d. nefna mál United Brands gegn framkvæmdastjórn ESB þar sem
dómurinn segir að sölusynjun til viðskiptamanns gæti ekki verið réttlætt með
hlutlægum hætti.33 í máli Hilti gegn framkvæmdastjórn ESB34 hafði fyrirtæki
bundið sölu á skothylkjum í naglabyssur við að naglar væru keyptir jafnhliða.
Fyrirtækið hélt því fram að þetta athæfi væri réttlætanlegt af öryggisástæðum.
Undirréttur ESB hafnaði þessu og benti á að það væri hlutverk viðkomandi
stjórnvalda að skera úr um hvort vara væri hættuleg eða ekki en ekki hins
markaðsráðandi fyrirtækis. Önnur algeng málsvörn er að réttlæta tilteknar
athafnir á þeirri forsendu að þær séu gerðar í því skyni að vernda viðskipta-
hagsmuni hins markaðsráðandi fyrirtækis gegn ólögmætri samkeppni. Þessi rök
hafa ekki verið talin gild ef umræddar athafnir fela í sér misnotkun þar sem það
er ekki í höndum fyrirtækja að grípa til ráðstafana gegn ólögmætum viðskipta-
aðferðum annarra.35 A hinn bóginn má nefna sem dæmi að það er talin rétt-
lætanleg hegðun markaðsráðandi fyrirtækis að neita að eiga viðskipti við aðila
sem er í skuld við fyrirtækið á meðan skuldin hefur ekki verið greidd. Þegar
skuldin hefur verið greidd fellur þessi heimild niður.
4.5 Misnotkun á hliðsettum markaði
Sérstakt vandamál rís þegar fyrirtæki sem hefur markaðsyfirráð á einum
markaði flytur sig yfir á nýjan markað þar sem það hefur ekki markaðsyfirráð.
Fyrirtækið nýtur að sjálfsögðu ákveðinna forréttinda á þeim markaði einnig,
svo sem aðgangs að rekstrarfé o.fl. Þetta vandamál hefur nokkuð verið skoðað
af fræðimönnum án þess að markaðar hafi verið ákveðnar línur. Greina má
vandamálið í tvo þætti, það er annars vegar hvort um sé að ræða markað sem
styður aðra starfsemi fyrirtækisins (e. ancillary market) eða ekki (e. non-
33 United Brands gegn framkvæmdastjórn ESB (1978) 1 CMLR 429; (1978) ECR 207.
34 Hilti gegn framkvæmdastjórn ESB (1992) 4 CMLR 16; (1991) ECR 1439; (1988) OJL
65/19.
35 BPB Industries and British Gypsum gegn framkvæmdastjórn ESB (1993) 5 CMLR 32. §§
118.
73