Tímarit lögfræðinga - 01.05.1998, Blaðsíða 63

fyrir valinu til að nálgast þau markmið eins og frekast er unnt. Enda þótt réttar-
kerfi EES sé ekki sjálfstætt í sama skilningi og réttarkerfi EB er EES-reglum
ætlað að hafa áhrif að landsrétti aðildarríkjanna. Og ekki má gleyma því að
einstaklingar gegna mikilvægu hlutverki á Evrópska efnahagssvæðinu sem
handhafar réttinda sem rætur sínar eiga í EES-samningnum og njóta vemdar
dómstóla.
Það að einstaklingur gæti ekki krafist skaðabóta vegna tjóns sem hann hefur
orðið fyrir vegna brots aðildarríkis gegn réttarreglum EES myndi veikja virk
áhrif EES-samningsins og vernd þeirra réttinda sem af honum leiða. Röksemdir
Evrópudómstólsins fyrir skaðabótaskyldu aðildarríkja í Francovich-málinu
geta hér allt eins átt við og þær eiga við að EB-rétti. En að auki ber að leggja
áherslu á mikilvægi Francovich-málsins við túlkun EES-samningsins og tillits-
ins til einsleitni í þessu sambandi. Grundvallarregla EES-samningsins um
einsleitni felur m.a. í sér það markmið að tryggja sömu réttarstöðu einstaklinga
á öllu efnahagssvæðinu. Þótt því markmiði verði tæpast fullkomlega náð -
a.m.k. ekki fyrr en EFTA-ríkin hafa framselt eiginlegt löggjafarvald til stofnana
EES - ber að nálgast það eins og frekast er kostur. Verður að ætla að þetta
sjónarmið feli í sér veigamestu rökin fyrir því að ekki er hægt að útiloka það að
einstaklingur sem orðið hefur fyrir tjóni vegna samningsbrots aðildarríkis að
EES-samningnum geti að EES-rétti krafið viðkomandi ríki skaðabóta.
Þessi niðurstaða fær frekari stuðning í 3. gr. EES-samningsins sem leggur
aðildarríkjum þá skyldu á herðar að gera allar viðeigandi almennar eða
sérstakar ráðstafanir til að tryggja að staðið verði við þær skuldbindingar sem
af samningnum leiða. Ákvæðið var tekið upp í EES-samninginn að samnings-
aðilum meðvituðum um það hvemig Evrópudómstóllinn hefur beitt 5. gr.
Rómarsáttmálans í ákveðnum málum, m.a. til að tryggja virk áhrif EB-réttar og
réttarvernd einstaklinga.
Á móti niðurstöðunni má tefla fram þeim rökum að óvíst er, og jafnvel ólík-
legt, að EFTA-ríkin hafi í samningaviðræðum um EES-samninginn gert ráð
fyrir því að samningurinn kynni að fela í sér rétt einstaklinga til skaðabóta enda
kemur það hvergi fram í samningstextanum. Þessi röksemd er þó ekki sannfær-
andi. Einhliða vilji samningsaðila sem ekki kemur fram í EES-samningnum
sjálfum getur varla vegið þungt við túlkun hans. Að auki eru í EES-samn-
ingnum margar vísbendingar um það að samningnum sé ætlað að vera „lifandi“
í þeim skilningi að hann þróist sjálfstætt og taki breytingum án þess að samn-
ingsaðilamir komi saman og endurskoði það sem upphaflega var um samið. Hér
er þess að geta að samningsaðilarnir létu það ógert að setja í samningstextann
þær reglur sem mótast hafa í dómaframkvæmd Evrópudómstólsins þótt enginn
vafi leiki á að sumum þeirra hafi verið ætlað að gilda að EES-rétti. Veitir það
ótvíræða vísbendingu í þá átt að samningsaðilar hafi ekki hugsað sér að standa
í vegi fyrir þróun EES-réttar í framtíðinni. Vilji þeirra og hugmyndir eins og
þær voru við samningsundirritun skipta því litlu máli.
147