Tímarit lögfræðinga - 01.05.1998, Blaðsíða 9

Tafla 2. Tíðni afbrota í höfuðborgum Norðurlandanna árið 1993
samkvæmt gögnum Interpol og Lögreglunnar í Reykjavík
Morð Nauðgun Grófar líkamsárásir Þjófnaðir Fíkniefna- brot
Reykjavík 0,91 9,90 3,40 3,30 163
Kaupmannahöfn 2,79 15,00 283,00 17,00 2.196
Osló 2,53 17,00 67,00 9,70 735
Stokkhólmur 5,48 28,00 53,00 15,30 655
Helsinki 2,22 13,00 41,00 8,40 230
Eins og sést á þessu yfirliti eru alvarleg afbrot eins og manndráp, nauðganir
og grófar líkamsárásir fátíðari hér en gengur og gerist í öðrum höfuðborgum
Norðurlandanna.
3. SKÝRINGAR Á AUKNUM ÁHYGGJUM
En hvernig getum við skýrt auknar áhyggjur fólks af afbrotum, sérstaklega
ofbeldisbrotum, sem hafa verið fyrirferðarmikil í umræðunni og flestir álíta fara
vaxandi á Islandi? I þessu samhengi er hægt að vitna aftur í viðhorfarannsóknir
höfundar en mun fleiri töldu afbrot vera alvarlegt vandamál á íslandi árið 1997
en bæði 1989 og 1994. Einnig álitu mun fleiri ofbeldisbrot vera alvarlegasta
brotavandamálið árið 1994 en fimm árum áður.7
Eðli ofbeldisverka hefur ef til vill breyst í gegnum tíðina en þetta þyrfti þó
að rannsaka betur. Hugsanlega hefur tilviljunarkenndara og jafnvel grófara
ofbeldi án sýnilegrar ástæðu milli ókunnugra fjölgað á síðustu árum og að þessi
mögulega eðlisbreyting skýri að einhverju leyti auknar áhyggjur af ofbeldi.
Áður fyrr má vera að ofbeldi hafi einkennst meir af persónulegum illdeilum, oft
í ölæði, sem reynt var að leysa með handalögmálum en tilefnislaust ofbeldi hafi
verið fátíðara.
Þessi eðlisbreyting ofbeldis gæti jafnframt endurspeglað þróun íslensks
samfélags úr fámennu bændasamfélagi þar sem samskipti voru náin og milli
tiltölulega fárra yfir í iðnvætt þjónustu- og borgarsamfélag þar sem samskipti
eru bæði fjölþættari og ópersónulegri við fjölmarga aðila. Við þessar breyttu
aðstæður er ofbeldi skynjað sem meiri ógnun en áður enda hafa rannsóknir
fræðimanna sýnt að það dregur úr umburðarlyndi gagnvart ofbeldi eftir því sem
ten^sl gerenda og þolenda eru fjarlægari og ópersónulegri (Rossi et.al., 1974).
I þessu samhengi má benda á að ofbeldi innan fjölskyldna hefur lengi
viðgengist, jafnvel í ríkari mæli en götuofbeldi, en hefur yfirleitt verið sýnt
meira umburðarlyndi bæði af almenningi og yfirvöldum (Goode, 1997). Að
auki lenda þess háttar mál sjaldnast á útsíðum blaða eða í fréttatímum
ljósvakamiðla (Gelles og Straus, 1988). Þessi tvískinnungur er þó vonandi á
7 Sjá tilvísun 2 hér að framan.
93