Tímarit lögfræðinga - 01.10.1998, Blaðsíða 42

drög að því einungis kynnt samfélagsþjónustunefnd og umsagnar hennar leitað.
I umsögn sinni benti nefndin á, að þó að á sínum tíma hafi verið ákveðið að
skilgreina samfélagsþjónustu sem stjórnvaldsúrræði, hefði í nefndaráliti alls-
herjarnefndar komið fram, að reyndist þetta vel, kæmi til greina að fella ákvæði
um samfélagsþjónustu inn í almenn hegningarlög og fela dómstólum beitingu
úrræðisins. Lægi afstaða löggjafans til þessa atriðis ekki fyrir. Þá væri nauð-
synlegt að kanna þá reynslu, sem fengist hefði af úrræðinu, en nefndin taldi þó,
að á grundvelli fyrirliggjandi upplýsinga og gagna mætti ætla, að reynslan væri
það góð, að rétt væri, að samfélagsþjónusta yrði fest varanlega í sessi sem hluti
af refsivörslukerfinu.
Ekki var litið til þessarar umsagnar samfélagsþjónustunefndar, hvorki í
frumvarpi til laga nr. 123/1997 né í meðferð þess á Alþingi. Þá var frumvarpið
heldur ekki sent til umsagnar t.d. réttarfarsnefndar, ríkissaksóknara eða Dóm-
arafélags Islands, svo sem eðlilegt hefði mátt teljast.
Nefndarálit allsherjamefndar er afar fátæklegt, hvað varðar þann þátt um-
rædds frumvarps, sem lýtur að samfélagsþjónustu, en um hana segir einungis svo:
Var það álit þeirra sem komu á fund nefndarinnar [fangelsismálastjóra nkisins og
formanns samfélagsþjónustunefndar] að fullnusta refsivistar með samfélagsþjónustu
hafi reynst vel. Því telur nefndin rétt að festa ákvæði um samfélagsþjónustu varan-
lega í lög, en lög um samfélagsþjónustu hafa takmarkaðan gildistíma og falla lögin
sjálfkrafa úr gildi um næstu áramót.
Eftir að dómsmálaráðherra hafði mælt fyrir frumvarpinu, tók einn alþingis-
maður til máls og beindi fáeinum fyrirspurnum til ráðherra, en að öðru leyti
verður ekki annað séð en frumvarpið hafi farið umræðu- og athugasemdalaust
í gegnum þingið. Samkvæmt þessu virðist það ekki hafa vafist fyrir löggjaf-
arvaldinu í landinu að ákveða til frambúðar, þvert ofan í réttarskipan hvarvetna
í Evrópu, þar sem samfélagsþjónusta hefur verið lögleidd sem refsikennd
viðurlög, að fela framkvæmdavaldinu dómsvald að þessu leyti.
3. HUGTAKIÐ SAMFÉLAGSÞJÓNUSTA
I hinum nýja kafla laganna um fangelsi og fangavist er ekki, frekar en í fyrri
lögum um sama efni, gerð tilraun til að skilgreina hugtakið samfélagsþjónusta,
en engu að síður ákveðið, að þetta sé fullnustuúrræði. Að minni hyggju leikur
hins vegar enginn vafi á því, að samfélagsþjónusta er ein tegund refsinga, þar
sem á brotamann er lögð sú frelsisskerðing að vinna launalaust í frítíma sínum
að verkefnum í þágu þjóðfélagsins, enda er sá skilningur almennt viðurkenndur
í öðrum löndum, þar sem refsiúrræði þetta hefur verið tekið upp. Sú niðurstaða
er og í samræmi við fylgiskjal með frumvarpinu, en þar er hugtakið skilgreint
sem hér ségir:
Skilgreina má samfélagsþjónustu með þeim hætti að hún sé ein tegund viðurlaga
við afbrotum (leturbreyting greinarhöfundar) sem felst í því, að á brotamann er lögð
210