Tímarit lögfræðinga - 01.10.1998, Side 64

vinnumanna að opinberum rétti (professional organisation of public-law
character) eins og íslenska rfldð hélt fram og félli þar með utan gildissviðs 11.
gr. sáttmálans. Dómstóllinn komst að þeirri niðurstöðu að Frami gæti ekki talist
opinber samtök (public-law association). Að vísu færi Frami með ákveðin
verkefni sem að einhverju leyti væri kveðið á um í lögum og sem þjónuðu
ekki aðeins hagsmunum félagsmanna heldur einnig almennings. Samt sem
áður væri eftirlit með beitingu viðkomandi reglna falið öðrum aðila, þ.e um-
sjónarnefnd fólksbifreiða sem skipuð væri af samgönguráðherra, sem auk þess
hefði vald til að gefa út atvinnuleyfi og taka ákvarðanir um sviptingu þeirra.
Dómstóllinn taldi að þar sem Frami væri stofnaður samkvæmt einkarétti og
nyti fulls sjálfsákvörðunarréttar við skilgreiningu markmiða sinna, skipu-
lags og starfsreglna væri Frami fyrst og fremst einkaréttarleg samtök
(private-law organisation) og yrði því að teljast félag í skilningi 11. gr. MSE
(§31).
Af framangreindum dómum verður ráðið að grundvöllur og skipan samtaka
ræður úrslitum um það hvort þau teljast félög. Sú höfuðáhersla sem mann-
réttindadómstóllinn lagði á það í íslenska leigubílstjóramálinu að Frami væri
stofnaður samkvæmt einkarétti og nyti fulls sjálfsákvörðunarréttar við skil-
greiningu markmiða sinna, skipulags og starfsreglna (§31) er í samræmi við
hefðbundna skýringu félagaréttar á hugtakinu félag. Það er einmitt meginein-
kenni félaga að til þeirra er stofnað með einkaréttarlegum löggerningi og
stofnun þeirra á rætur að rekja til vilja þátttakendanna til að starfa
saman. Vilji þátttakenda til stofnunar félags og val þeirra á félagaformi kemur
fram í félagssamningnum og þátttakendur ráða skipan samstarfsins. Þeir geta
t.d. stofnað almenn félög, eins og áhugamannafélög eða hagsmunasamtök, eða
fjárhagsleg félög t.d. hlutafélög og sameignarfélög. Þannig er það meginregla
um félög og jafnframt eitt höfuðeinkenni þeirra að þau njóta sjálfræðis í eigin
málum á grundvelli stjórnarskrárvarins félagafrelsis og meginreglu samninga-
réttar um samningsfrelsi. Þau ráða skipulagi sínu og starfsemi innan þeirra
marka sem einstökum félagaformum kunna að vera sett í lögum. Þess vegna er
stundum talað um einkaréttarleg félög og frjáls félög til aðgreiningar frá sam-
tökum og lögaðilum á sviði opinbers réttar eða þjóðaréttar.
3.2 Lögbundin samtök
Það skipti meginmáli í belgíska læknamálinu að læknareglan var stofnuð
með lögum, skipulag hennar og starfsemi voru lögákveðin. Þetta voru lögbund-
in samtök. Þegar stofnað er til samtaka með lögum eru tiltekin verkefni
falin ákveðnum hópi manna og/eða lögaðila sem jafnframt eru þá settir
undir valdsvið samtakanna innan marka hlutverks þeirra og samkvæmt
þeim reglum sem gilda um starfsemi þeirra líkt og í félögum. Það ber hins
vegar að leggja áherslu á að ólíkt félögum er stofnað til svona samtaka með
lögum. Til þeirra er ekki stofnað af fúsum og frjálsum vilja meðlima. Tilvist og
skipulag þeirra er lögbundin sem þýðir m.a. að hlutverki þeirra og skipan
232