Tímarit lögfræðinga - 01.10.1998, Side 71

með svipuðum hætti og í almennum félögum þrátt fyrir lögboðið hlutverk að
opinberum rétti og skylduaðild lögmanna að félaginu. Eins og í almennum
félögum hefur félagið starfað eftir samþykktum þess en þar sem lög hafa ekki
verið sett um skipulag og réttarstöðu almennra félaga, ólfkt t.d. hlutafélögum,
einkahlutafélögum og samvinnufélögum, hafa samþykktir grundvallarþýðingu
um réttarstöðu þeirra og félagsmannanna. Þær hafa að geyma undirstöðureglur
um skipulag og starfsemi félagsins og mynda heildarskipulag þess ásamt
meginreglum félagaréttar. Með inngöngu í almennt félag gangast menn undir
þær reglur sem gilda um skipulag og starfsemi félagsins samkvæmt sam-
þykktum þess. Þær eru grundvöllur réttinda og skyldna meðlima en aðrar reglur
félagsins og ákvarðanir sem teknar eru innan þess verða að eiga sér stoð í
samþykktum. Einstakir félagsmenn almennra félaga og hópar innan þeirra eru
því að meginreglu til bundnir af samþykktum og ákvörðunum sem teknar eru á
grundvelli þeirra.
Með reglum félagaréttar er m.a. leitast við að skapa jafnvægi milli virkrar
meirihlutastjórnunar og sanngjarnrar minnihlutavemdar. Það er viðurkennt
sjónarmið í félagarétti þegar í hlut eiga almenn félög sem menn eru þvingaðir
til að eiga aðild að, hvort heldur aðildin er lögákveðin eða vegna þess að hags-
munir af aðild em slíkir að menn þurfa að eiga aðild að viðkomandi félagi, beri
nauðsyn til að veita félagsmönnum ríkari vernd gegn valdi meiri hlutans en í
veigaminni félögum.24 Því meiri þýðingu sem félagsaðild hefur því meiri kröfur
verða gerðar til félaga um málsmeðferð og efni ákvarðana sem em íþyngjandi
fyrir félagsmenn og ólögfestar meginreglur, t.d. um jafnræði, andmælarétt og
minnihlutavemd25 fá aukið gildi.26 Brjóti félagið í starfsemi sinni gegn lögum,
samþykktum eða ólögfestum meginreglum á minnihlutinn eða einstakir félags-
menn þess kost að leita réttar síns fyrir dómstólum í því skyni að fá ólögmætar
ákvarðanir ógiltar.27
24 Sjá t.d. Ole Hasselbalch, Foreningsret, 1992, bls. 64, en þar bendir hann á að félög sem menn
eiga nka hagsmuni af aðild að megi ekki misnota þessa hagsmuni, t.d. með því að þvinga fé-
lagsmenn til að taka þátt í starfsemi sem er óviðkomandi tilgangi félagsins. Sjá einnig sama rit bls.
178-181.
25 Með meginreglu um minnihlutavernd er átt við sömu reglu og lögfest er um hlutafélög, einka-
hlutafélög og samvinnufélög, sbr. 95. gr. laga nr. 2/1995 um hlutafélög en þar segir: „Hlut-
hafafundur má ekki taka ákvörðun sem bersýnilega er fallin til þess að afla ákveðnum hluthöfum
eða öðrum ótilhlýðilegra hagsmuna á kostnað annarra hluthafa eða félagsins". Sömu reglu er að
finna í 70. gr. laga nr. 138/1994 um einkahlutafélög og 72. gr. laga nr. 22/1991 um samvinnufélög.
26 Sjá t.d. H 1982 1801. E hafði verið vikið úr svæðisbundnu vörubílstjórafélagi og félagið hafði
fengið lögbann á leiguakstur hans til vöruflutninga en aðild að félaginu var skilyrði atvinnuleyfis
hans samkvæmt reglugerðarákvæði. Hæstiréttur taldi að valdi félagsins til að taka ákvörðun um at-
vinnuréttindi manna fylgdi skylda til að tryggja að E ætti þess kost að gera grein fyrir sjónarmiðum
sínum áður en trúnaðarmannaráð og félagið tóku ákvarðanir um brottrekstur (1803).
27 Um almenn félög gildir svipuð meginregla um ógildingu ákvarðana og lögfest er í 96. gr. laga
nr. 2/1995 um hlutafélög, 71. gr. laga nr. 138/ 1994 um einkahlutafélög og 73. gr. laga nr. 22/1991
um samvinnufélög.
239