Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Page 18

undir lögmæti þeirra takmarkana á atvinnufrelsi sem viðurkennt er að felist í
stjómkerfi fiskveiða og til stuðnings þeirri niðurstöðu að takmarkanimar full-
nægi þeim áskilnaði að skerðingarnar hvíli á nægilegri lagastoð og samræmist
að því leyti 75. gr. stjórnarskrárinnar. Samkvæmt þessari skýringu á dóminum
hefur ólögfestri þjóðréttarreglu verið beitt, ásamt öðmm reglum, í málinu, til að
löghelga íþyngjandi ráðstafanir ríkisvaldsins gagnvart þegnunum. Sé þetta rétt-
ur skilningur á dóminum er ólögfest þjóðréttarregla látin hafa áhrif að landsrétti
sem em umfram það sem rúmast getur innan reglunnar um tvíeðli þjóðaréttar
og landsréttar.
í öðra lagi má skilja tilvísun til ákvæða hafréttarsáttmálans svo að þau séu
látin hafa áhrif á skýringu ákvæðis 75. gr. stjómarskrárinnar. Röksemdafærslan
er þá þessi: Samkvæmt hafréttarsáttmálanum hefur íslenska ríkið skuldbundið
sig að þjóðarétti til að tryggja verndun og skynsamlega nýtingu fiskistofnanna í
hafinu umhverfis landið. Þá er tekið fram að ráðstafanir til að koma í veg fyrir
ofveiði með aflatakmörkunum séu nauðsynlegur þáttur í vemdun og skynsam-
legri nýtingu fiskistofna og af því leiði að almannahagsmunir krefjist þess að
frelsi manna til að stunda fískveiðar í atvinnuskyni séu settar skorður af þess-
um sökum. Sé þessi skilningur réttur er dómurinn í samræmi við þá aðferð sem
notuð hefur verið í öðmm dómum þar sem þjóðréttarskuldbindingar hafa áhrif
á skýringu ákvæða stjórnarskrárinnar. Það er aftur á móti óvenjulegt að ólög-
festar þjóðréttarreglur séu með þessum hætti notaðar til að réttlæta takmarkan-
ir sem samkvæmt almennum lagaviðhorfum þurfa að hvfla á ótvíræðri lagastoð.
Þess ber þó að geta að takmarkanir á atvinnufrelsi í þessu tilviki hvfldu einnig
á lagastoð, en ákvæði hafréttarsáttmálans, sem til er vitnað, eru látin styðja þá
niðurstöðu að þær takmarkanir rúmist innan stjómarskrárinnar.
í þriðja lagi má skilja það svo að tilvísun til þjóðréttarskuldbindinga sam-
kvæmt í hafréttarsáttmálanum þjóni þeim tilgangi með öðmm atriðum, að rök-
styðja að fullnægt sé því skilyrði 75. gr. stjskr. að almannahagsmunir krefjist
þess að takmarkanir séu settar við frelsi manna til að stunda fiskveiðar. Það er
þó erfitt að sjá að önnur réttlægri réttarregla, sem auk þess hefur ekki bein laga-
áhrif í íslenskum rétti, eigi að geta bundið hendur dómstóla eða löggjafans við
mat á þessu skilyrði. I öllu falli verður afleiðingin sú að ólögfest þjóðréttarregla
er notuð til að rökstyðja takmarkanir á réttindum sem stjómarskráin annars
vemdar. Það eitt og sér er ekki í samræmi við það meginviðhorf að skýring til
samræmis við ólögfestar þjóðréttarreglur verði aðallega beitt til að styrkja rétt-
arvernd einstaklinga, en ekki til að réttlæta takmörkun réttinda.
Einnig má hér nefna H 1999 1709 þar sem vísað er til Vínarsamnings um
vemd ósonlagsins dags. 22. mars 1985 og Montrealbókunar dags. 16. septem-
ber 1987 um efni, sem valda rýrnun ósonlagsins, sbr. og síðari breytingar á
henni til að skjóta rótum undir heimildir ráðherra til að takmarka innflutning á
vetnisflúorkolefnum. Það er ekki að öllu leyti skýrt hvort Hæstiréttur vísar til
þessara samninga til stuðnings þeirri skýringu 2. mgr. 29. gr. laga nr. 52/1988,
að hún feli í sér nægilega heimild fyrir ráðherra til að takmarka innflutninginn,
352