Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 21

hætti tengd alþjóðlegum mannréttindasáttmálum, þ.m.t. Mannréttindasáttmála
Evrópu. Afleiðingar þessa eru margháttaðar eins og síðar kemur fram í þessari
ritgerð. Ein er sú að erfitt er að skýra til hlítar raunverulega stöðu efnisákvæða
sáttmálans með vísan til formlegrar stöðu þeirra sem almennra laga. Minna má
á að fyrir gildistöku sáttmálans var þegar farið að beita þeirri aðferð að skýra
ákvæði stjómarskrárinnar til samræmis við hliðstæð ákvæði í mannréttindasátt-
málanum, sbr. kaflann hér á undan. Verða nú raktir nokkrir dómar sem vitna um
beitingu msel. við skýringu stjórnarskrárinnar.
H 1995 1444 (fulltrúadómur)12
í málinu var m.a. fjallað um það hvort það fyrirkomulag að láta dómarafulltrúa ann-
ast dómstörf í eigin nafni og á eigin ábyrgð væri samrýmanlegt 2. gr. stjórnarskrár-
innar og 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, en dómarafulltrúar störfuðu samkvæmt
heimild í 6. gr. laga nr. 92/1989. Eftir ítarlegan og langan rökstuðning segir í dómi
Hæstaréttar: „Verður því að fallast á það að staða dómarafulltrúa, eins og henni er nú
fyrir komið, uppfylli ekki grunnreglur stjórnarskrár um sjálfstæði dómsvaldsins, svo
sem þær verða skýrðar með hliðsjón af 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu
um sjálfstæða og óvilhalla dómara, til þess að þeir geti á eigin ábyrgð farið með þau
dómstörf..."
Hér skiptir mestu máli að í dóminum segir berum orðum að skýra verði
ákvæði stjómarskrárinnar um sjálfstæði dómsvaldsins með hliðsjón af msel.,
nánar 1. mgr. 6. gr. sáttmálans. Þessi aðferð er vissulega í góðu samræmi við
ráðagerðir í gréinargerð með fmmvarpi til laga um mannréttindasáttmála Evr-
ópu sem vísað er til hér að framan.
Annað skýrt dæmi um þýðingu mannréttindasáttmálans við skýringu ákvæða
stjórnarskrárinnar er dómur Hæstaréttar frá 14. nóvember 2002 í máli nr.
167/2002.
Alþýðusamband Islands höfðaði mál gegn íslenska ríkinu o.fl. til viðurkenningar á
því að stéttarfélög innan vébanda sambandsins hefðu verkfallsrétt, þrátt fyrir 1., 2. og
3. gr. laga nr. 34/2001 um kjaramál fiskimanna og fleira, sem settu verkfallsrétti
þeirra skorður. Var á því byggt að með setningu laganna hefði verið brotið gegn
samningsfrelsi og verkfallsrétti stéttarfélaga sem verndað sé með félagafrelsisákvæði
74. gr. stjómarskrárinnar og jafnframt 11. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu. í dómi
héraðsdóms er fjallað um tilvitnuð ákvæði og baksvið þeirra og m.a. bent á að við
fyllingu 1. mgr. 11. gr. mannréttindasáttmálans hafi verið leitað fanga í Félagsmála-
sáttmála Evrópu frá árinu 1961, sem fullgiltur hafi verið af íslands hálfu 15. janúar
12 Fleiri dómar féllu á sama veg. í H 1995 1525 var vísað til H 1995 1444 og sagt að þar hefði
Hæstiréttur komist að þeirri niðurstöðu „að staða dómarafulltrúa, eins og henni er nú fyrir komið
uppfylli ekki grunnreglur stjómarskrár um sjálfstæði dómsvaldsins". Sjá einnig sömu niðurstöðu í
H 1995 1536, 2538, 1540, 1570, 1594, 1596, 1597, 1598, 1599, 1600, 1603, 1604, 1605. 1606,
1607,1608,1609,1610, 1611,1613,1614,1615,1616,1617,1618,1623,1625,1626,1627,1628,
1629.
355