Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Page 70

Með þátttöku sinni í umræðunni veitti áfrýjandi tilsvör í þágu föður stefndu og sína,
leitaðist við að leiðrétta misskilning um efni málsins og hafði jafnframt uppi
réttmætar ábendingar um nauðsyn þess að hafa í heiðri réttindi manns, sem dæmdur
hefur verið sýkn í refsimáli. A hinn bóginn verður að taka tillit til þess að áfrýjandi
hefur áratuga reynslu af málflutningsstörfum. Verður íþví Ijósi að œtla að orð, sem
hann lét falla í umrœðu um þjóðfélagsmál á sviði, sem tengdist störfum hans, hafi
vegið þyngra gagnvart almenningi en ef einhver annar œtti í hlut. Afþeim sökum og
vegna stöðu hans sem lögmanns mátti œtlast til að hann fjallaði á þeim vettvangi af
nœrfœrni um atriði, sem vörðuðu viðkvœm einkamálefni stefndu. [...]
Andspænis þessum atriðum, sem áhrif geta haft við mat á frelsi áfrýjanda til að tjá
sig á þann hátt, sem um ræðir í málinu, standa hagsmunir stefndu af vernd einkalífs
síns og æru. Hún var tvítug að aldri þegar umræðan um mál föður hennar stóð hæst.
Þótt áðurgreind kæra hennar á hendur föður sínum haft leitt til saksóknar þurfti hún
ekki að búast við því að persóna hennar og einkahagir yrðu gerðir að umtalsefni í
almennri umrœðu að gengnum dómi í málinu. Hvorki átti stefnda upptök að
umræðunni né tók hún þátt í henni, en ekki getur hún þurft að gjalda þess gagnvart
áfrýjanda að skyldmenni hennar eða aðrir, sem töldu á hana hallað með dómi um
sýknu föður hennar, hafi hleypt umræðunni af stað og átt síðan stóran hlut að henni.
Við mat á ummælum lögmannsins þess efnis að stúlkan hefði borið fram
rangar sakir á föður sinn lagði Hæstiréttur til grundvallar aðgreiningu á því
hvort ummælin vörðuðu staðreyndir eða gildisdóma:
Þótt áfrýjandi hafi samkvæmt 1. mgr. 73. gr. stjórnarskrárinnar verið frjáls að þeirri
skoðun að draga mætti slíka ályktun af niðurstöðunni, verður ekki litið fram hjá því
að með framangreindum ummælum hagaði hann ekki orðum eins og um vœri að
ræða slíkan gildisdóm sinn, heldur þvert á móti eins og staðreyndin vœri sú að
stefnda hafi af ásetningi boriðföður sinn röngum sökum. Fyrir því er ekki liald. Þessi
framsetning áfrýjanda var jafnframt ástæðulaus þótt gætt sé fyllilega að réttmætu
markmiði með þátttöku hans í umræðunni, sem hér stóð yfir, enda var honum í lófa
lagið að halda fram skoðunum sínum berum orðum sem gildisdómi. Þá voru þær
skýringar, sem áfrýjandi færði fram sem hugsanlega ástæðu fyrir framferði stefndu,
að auki á ýmsan veg niðrandi í hennar garð. Réttur stefndu til friðhelgi einkalífs og
œruverndar verður í þessu efiii að ganga framar rétti áfrýjanda til að viðhafa þessi
ummœli um hana í almennri umrœðu.
Það var niðurstaða dómsins að hluti ummæla lögmannsins, er þau voru metin
í heild, fæli í sér ólögmæta meingerð gagnvart stúlkunni í skilningi 26. gr.
skaðabótalaga nr. 50/1993, og var hann dæmdur til greiðslu miskabóta af þeim
sökum. Dómur þessi er um margt athyglisverður, ekki síst út frá beitingu
Hæstaréttar á viðmiðum um staðreyndir og gildisdóma. Dregur sú aðferð við
skýringu 73. gr. stjskr. dám af beitingu mannréttindadómstólsins á 10. gr. MSE
sem áður er lýst og grunnur var lagður að í Lingens málinu.54 Reyndar hafði
54 Sbr. dóm MDE f máli Lingens gegn Austurríki frá 8. júlí 1986 sem reifaður var í kafla 3.2.
404