Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Page 72

reyndum málsins eins og m.a. kom fram af hálfu lögmannsins í málinu og að
færa þurfi fram varnir fyrir hönd skjólstæðings á þeim vettvangi vega því ekki
jafn þungt á móti friðhelgi einkalífs vitna í málinu og á við um meðferð málsins
í dómsal.
Loks verður bent á dóm Hæstaréttar frá 24. aprfl 2002 í máli nr. 461/2001
þar sem kom í fyrsta skipti til úrlausnar dómstóla og var sakfellt fyrir brot á
ákvæði sem bætt var við almennu hegningarlögin í 233. gr. a. árið 1973 með
lögum nr. 96/1973, í því markmiði að sporna við kynþáttahatri. Er þar lögð
refsing við því að ráðast opinberlega með háði, rógi, smánun, ógnun eða á ann-
an hátt á mann eða hóp manna m.a vegna litarháttar eða kynþáttar.59 Tilefni
þessa refsimáls var opnuviðtal sem birtist í dagblaðinu DV við varaformann
Félags íslenskra þjóðernissinna undir fyrirsögninni „Hvíta Island“. I viðtalinu
sem var slegið upp með forsíðumynd af viðmælandanum á helgarblaði DV
birtust ummæli hans í garð fólks af svörtum kynþætti sem byggðust einkum á
samanburði á íslendingi og „afríkunegra“ eins og það var kallað í greininni.
Lýsti hann þar ótvíræðum yfirburðum hvíta kynstofnsins og benti á ýmsa nei-
kvæðra eiginleika í fari Afríkubúa. Að öðru leyti var allt viðtalið helgað um-
fjöllun um Félag íslenskra þjóðernissinna og skoðunum sem það stæði fyrir, en
markmið þess væri að stöðva innflutning á fólki af öðrum uppruna en evrópsk-
um til landsins og vernda íslenska kynstofninn. Hæstiréttur vó hér andstæða
hagsmuni með eftirfarandi orðum:
Akærði á rétt til skoðana sinna og að láta þær í ljós samkvæmt 1. mgr. og 2. mgr. 73.
stjómarskrárinnar, eins og henni var breytt með 11. gr. stjórnskipunarlaga nr.
97/1995, sbr. einnig 10. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Skorður verða ekki settar
við frelsi áfrýjanda til skoðana sinna um þjóðerni, litarhátt og kynþætti manna og því
aðeins samkvæmt 3. mgr. 73. gr. við frelsi hans til að tjá þær opinberlega að nauðsyn
beri til í þágu allsherjarreglu eða öryggis ríkisins, til vemdar heilsu eða siðgæði
manna eða vegna réttinda eða mannorðs annarra, enda sé það gert með lögum og
samrýmanlegt lýðræðishefðum. Andspœnis tjáningarfrelsi ákœrða stendur réttur
manna til þess að þurfa ekki að þola árásir vegna þjóðernis þeirra, litarháttar eða
kynþáttar, sem varinn er af233. gr. a almennra hegningarlaga með síðari breyting-
um, sbr. 1. mgr. 65. gr. stjórnarskrárinnar. Verður þannig að meta, eins og héraðs-
dómari hefur gert, hvort gangi framar, frelsi hans samkvæmt 2. mgr., sbr. 3. mgr. 73.
gr. stjómarskrárinnar til að láta ummælin uppi í opinberri umræðu eða réttur þeirra
sem fyrir atlögum hans verða, án þess að hafa nokkuð til þess unnið.
Er síðan vikið að mati á ummælunum í ljósi markmiðs refsiákvæðisins en um
það segir:
59 Uppruna refsiákvæðisins má rekja til alþjóðlegra skuldbindinga Islands í 4. gr. Samnings Sam-
einuðu þjóðanna um afnám alls kynþáttamisréttis frá 1965, sbr. Björg Thorarensen: „Tjáningar-
frelsið og bann við útbreiðslu kynþáttafordóma". Úlfljótur. 3. tbl. 2002, bls. 427.
406