Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 83

gagnrýni sem kann að koma fram á starfsemi þeirra og starfsmenn. Fyrir bein
áhrif niðurstöðu mannréttindadómstólsins í Þorgeirsmálsinu um brot íslenska
rrkisins á 10. gr. MSE og lagabreytinga sem hún leiddi til og áður er lýst má sjá
fráhvarf frá fyrri afstöðu dómstóla til takmörkunar á tjáningu í umræðu um
opinbera starfsmenn og stofnanir þjóðfélagsins sem áður var talin sjálfsögð á
grundvelli 108. gr. alm. hgl. Gott dæmi sem endurspeglar þessa afstöðu er H
1998 1376 (Húsnæðisstofnun ríkisins).
1 þriðja lagi má benda á nýja tjáningarhætti sem stjómarskráin verndar
afdráttarlaust eftir 1995, eins og rétt til að tjá skoðanir sínar í verki með mót-
mælastöðu, H 1999 3386 (mótmæli á Austurvelli). Þótt tæplega sé hægt að
greina nákvæmlega þátt 10. gr. MSE í þeirri niðurstöðu, er ljóst að hið rúma
gildissvið 73. gr. sækir fyrirmynd til og er nátengt vilja stjómarskrárgjafans til
að færa ákvæðið til samræmis við 10. gr. MSE.
Af öllu því sem nú hefur verið rakið er ljóst að þáttur 10. gr. MSE til aukinnar
verndar tjáningarfrelsis að íslenskum rétti er stór og vel sýnilegur við skoðun
dóma á þessu sviði. Af þeirri reynslu sem nú er fengin má ætla að 10. gr., og
ekki síður dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu um túlkun ákvæð-
isins, muni áfram hafa vaxandi áhrif á þróun mála varðandi vernd tjáningar-
frelsis hér á landi við skýringu á 73. gr. stjskr. Hafa ber í huga að 10. gr. er að
ýmsu leyti ítarlegri en 73. gr. stjskr. sérstaklega 1. mgr. 10. gr. um nánari skil-
greiningu á því hvað felst í tjáningarfrelsinu.
Á heildina litið hafa áhrif 10. gr. MSE á íslenskan rétt tvímælalaust orðið til
góðs og styrkt stoðir lýðræðislegs og opins þjóðfélags. Þó verður að ætlast til
að dómstólar rökstyðji vel hvemig stjórnarskrárvemd tjáningarfrelsisins er út-
færð, sérstaklega ef um ræðir breytta eða nýja túlkun á 73. gr., t.d. um gildissvið
ákvæðisins í ljósi 10. gr., en á það skortir í dómi Hæstaréttar frá 14. mars
2002 (minnisblað ríkisstjómar). Þá ber að hafa hugfast að skuldbindingar sam-
kvæmt 10. gr. MSE og öðrum réttindaákvæðum Mannréttindasáttmála Evrópu
leggja skyldur á aðildarriki til að vemda ákveðin lágmarksréttindi. Þau eiga
ekki að standa í vegi fyrir því að ákvæði stjórnarskrárinnar þróist í átt til ríkari
verndar en mælt er fyrir um í ákvæðum sáttmálans og framkvæmd Mannrétt-
indadómstóls Evrópu.®
HEIMILDIR:
Alþingistíðindi, A-deild, 1919.
Alþingistíðindi, A-deild, 1992-1993.
Alþingistíðindi, A-deild, 1994-1995.
Alþingistíðindi, B-deild, 1995.
Betænkning nr. 1220/1991.
SOU nr. 1993:40.
NOU 1993:18.
NOU 1999:27: Ytringsfrihed bpr finde sted.
417