Búnaðarrit - 01.01.1940, Side 99

BÚNAÐARRIT
97
nágrenni hans. Hólar standa hærra, en aðrir bæir í
kring, einmitt þar sem dalurinn beygir. Sér frá Hól-
um um allan dalinn. Útsýnið er að vísu ekki vítt, en
fagurt er það, einkum þykir þeim það, er lengi dvelja
á Hólum eða í nágrenni. Dalurinn er breiður um
Hóla, er þar undirlendi allmikið fram dalinn. Fjalls-
hlíðarnar eru grónar alllangt uj>peflir, en fjöllin gnæfa
há og tíguleg hið efra. Til hafs sér úr hlíðinni ofan
við Hóla. Tel ég bæjarstæðið eitt hið fegursta hér á
landi. Að vísu er víðsýni margfallt meira víða ann-
arsstaðar, eins og að líkindum lætur, en si'i tign hvílir
yfir Hólum, sem á fáa sína líka. Hólar eru þannig
settir, að náttúran virðist hafa til þess ætlazt, að
þar yrði höfuðból. Hið ujiprunalega höfuðból dals-
ins er landnámsjörðin Hof, sem liggur um 3 km sunn-
ar í dalnum. Þar byggði Hjalti Þórðarson fyrrstur,
sem dalurinn er við kenndur. Hvenær fyrst var byggt
á Hólum, veit enginn. En án efa hafa Hólar í fyrstu
verið hjáleiga frá Hofi. En hér hefir farið eins og
í æfintýrunum, þegar strákurinn, sem ólst uj>p í ösku-
stónni og beit kol, að lokum reis á fætur, hristi af
sér álagahaminn og reyndi krafta sína, þá vann hann
á skömmum tíma heilt konungsríki og konungsdótt-
urina með. Þannig uxu Hólar í Hjaltadal, frá því að
vera vesælt hjáleigukot og náði því að verða annar
höfuðstaður liinnar íslenzlcu þjóðar, um margar aldir,
og er eitt helzta öndvegissetur þessa lands, enn þann
dag í dag.
Hólar eiga landrými mikið. Hjaltadalur allur að
austanverðu, lrá Víðinesá, sem fellur í Hjaltadalsá,
nokkru utan við Hóla, og allt fram í jökla og þver-
dalir þeir er þar fylgja — Víðinesdalur, Hofsdalur
og Héðinsdalur heyra Hólum til. Beitiland er þarna
gott fyrir sauðíc og hross. Þó geta þar ekki talizt
landgæði fyrir sauðfé, á við það sem þekkist í beztu
sauðfjárhéruðum landsins. En grösugur er Hóla-
7