Dvöl - 01.10.1939, Síða 35

DVÖL
273
jafnframt því sem hún lýsir ein-
hverjum hörmulegustu atburðum,
sem þá höfðu dunið yfir Finnland
um langan aldur. Að vísu á hún
rætur sínar í fortíðinni, snemma á
19. öld, en stígur hæst í borgara-
styrjöldinni blóðugu 1918. — Nú
gæti einhver varpað fram þeirri at-
hugasemd, að hér hljóti að vera
dreginn taumur annars hvors aðila
borgarastyrjaldarinnar og rýri það
að sjálfsögðu sannleiksgildi sög-
unnar. En slíkum má það huggun
vera, að Sillanpáá „sat hjá“ við þá
blóðugu „atkvæðagreiðslu“. Hann
kaus að halda kyrru fyrir heima
og vera hlutlaus áhorfandi og
hlustandi þeirra tíðinda, er gerð-
ust. Hvítliðar urðu fyrri til að gefa
gaum þessu furðulega háttalagi
skáldsins, grunuðu hann um drott-
inssvik og vörpuðu honum í fanga-
búðir, þar sem hann var sárt leik-
inn.
í Hurskas kurjus leiðir Sillanpáá,
eins og honum er gjarnast, fram á
sjónarsviðið óbreyttan almúgann i
sveitum landsins, sem lifir sínu lífi
og berst sinni baráttu fyrir tilver-
unni, einangraður, fjarri menning-
unni og lætur algerlega stjórnast
af eðlishvötum sínum — lýsir hon-
um af þeirri hrífandi, ljóðrænu
snilld, sem honum einum er lagið.
Þekking hans á lífskjörum þessa
ómenntaða, þrautseiga og nægju-
sama alþýðufólks endurspeglast á
hverri blaðsíðu, í hverri línu, já,
jafnvel hverjum stafkróki. Hann
veit, að það er ekki heilagt og lýta-
laust og fer heldur ekkert dult með
það. En hann finnur því jafnan
eitthvað til málsbóta, af því að
hann ann því og hefir gert sér far
um að skilja það. Hann er sam-
gróinn því — sonur þess og bróðir.
Aðalpersóna þessarar skáldsögu
er eitt af þessum fátæku,hálfrænu-
lausu náttúrubörnum, sem Sillan-
páá er svo hugleikið að lýsa; sonur
náttúrunnar, sem þorir varla að
taka ákveðna afstöðu til hlutanna,
heldur mætir í afskiptaleysi hverju
því, sem að höndum ber, og lætur
hrekjast aftur og fram af eigin
hvötum og annarra vilja. Hann
botnar ekkert í hinni hörmulegu
baráttu, sem geisar umhverfis
hann. Sjóndeildarhringur hans er
í þrengsta lagi. Og þótt hann gerist
áróðursmaður rauðliða, verður það
ekki fyrir íhugun hins hugsandi
manns, heldur hitt, að það atvik-
ast nú einu sinni svo, að hans
innibyrgði kraftur fær þarna út-
rás, en hefði alveg eins getað brot-
izt fram eftir öðrum farvegi. Og
þegar hann deyr, vill einmitt svo
einkennilega til, að hann af mis-
gáningi lendir í hópgröf rauðliða.
Frá árabilinu 1919—1931 eru þau
tíðindi helzt af rithöfundarferli
Sillanpáás, að hann sendi á mark-
aðinn langa frásögu („en láng be-
ráttelse“, eins og það heitir á
sænsku), Hiltu ja Ragnar (Hildur
og Ragnar, 1923), sem hlaut mjög
svo góðar móttökur. Annars lagði
hann á þessum árum meginstund