Dvöl - 01.10.1939, Blaðsíða 85

DVÖL
fræði. Undanfarin ár hefir hvér bókin
annarri stærri og dýrari af þessu tagi
komið hér út, og aldrei bregzt það, að þær
verða mest keyptu og lesnu bækurnar á
hverju ári. Æfisögur og ferðaminning-
ar lækna, innlendra og erlendra, alþýðleg-
ar skemmti- og fræðibækur um læknis-
fræðileg efni og loks skáldsögur „um
lækna og lækningar".
„Borgarvirki" er bók, sem farið hefir
sigurför um heiminn á þeim röskum tveim
árum, sem liðin eru frá því hún fyrst kom
út. Hér á landi var hún orðin kunn og
allmikið lesin á ensku og dönsku, áður en
íslenzka þýðingin kom til sögunnar.
í fám orðum sagt greinir bókin frá ung-
um lækni, Andrési Manson, baráttu hans
fyrir lífinu og áhugamálum sinum, en gegn
sjúkdómum og þjáningum meðbræðranna
og þröngsýninni og sérgæzkunni í sínu
eigin eðli og annarra. Bókin er miskunn-
arlaus ádeila á það hugarfar, sem fyrst
og síðast heimtar fé, mikið fé, i pyngjuna
fyrir þá hjálp, sem veitt er, þegar mest á
ríður. Þá tekur hún ekki síður til bænar
þá lækna, sem beinlínis „rækta sjúkdóm-
ana“, eins og komizt hefir verið að orði,
til þess að njóta uppskerunnar þúsund-
falt. Hún er einn samfelldur reiðilestur
yfir ágirndinni, ábyrgðarleysinu, þekking-
arskortinum, menntunarhrokanum, ör-
birgðinni, óhófinu, í stuttu máli — öllu
því, sem rotið er, fúið og saurugt í starfi
og hugarfari læknastéttarinnar og mann-
legu samfélagi yfirleitt. En bókin er meira
en ádeilan ein. Hún er hrífandi skáld-
saga, sem lýsir brennheitum ástum ungs
og heilbrigðs fólks og kulnandi glæðum
sömu ásta, þegar ólíkar skoðanir og sund-
urþykki nær að reisa skilvegg milli tveggja
sálna, sem ekki finna sjálfar sig, fyrr en
þær finna hvor aðra að nýju.
Mælt er, að brezkir læknar hafi rekið
upp Ramakvein mikið, þegar bók þessi
kom fyrst út, talið hana gefa ranga hug-
mynd um þarlenda læknastétt og ekki
óskað, að boðskapur hennar breidd-
ist vítt um riki veraldar. Hversu nákvæm
323
lýsing bókin ér á ástandi heilbrlgðismála
í heimalandi höfundarins, skal ósagt lát-
ið, en ekki er ótrúlegt, að hann hafi við
eitthvað að styðjast, þar sem hann er
sjálfur vel menntaður læknir og hefir
stundað lækningar um árabil. Og ekki
þarf mikla skarpskyggni til þess að láta
sér detta í hug, að eitthvað hafi verið
óhreint í pokahorninu hjá þeim, sem
harðast kipptust við. Ennfremur er það
eftirtektarvert, að í flestum löndum hafa
einhverjir orðið til þess að láta þess getið,
að þrátt fyrir góða kosti bókarinnar sem
skáldsögu, eigi ádeila hennar ekkert er-
indi hingað til lands!
Það er freistandi í þessu sambandi að
drepa á hliðstæðar bókmenntir um önnur
efni, skáldsögur, sem þykja óhæf útflutn-
ingsvara, vegna þess álits, sem þær muni
skapa þjóð höfundarins úti um heiminn,
bókmenntir, sem settar eru til höfuðs
ósómanum og ómenningunni í hvaða
mynd sem þau birtast og án tillits
til hnattstöðu eða þjóðernis. Ég efa ekkl,
að „Borgarvirki" hafi komið mörgum
lækninum til þess að gera upp sinn eigin
reikning og vafalaust opnað augu fjölda
lækna og leikmanna fyrir því, sem ábóta-
vant er í starfi læknastéttarinnar og
raunar allra stétta í öllum löndum. Vita-
skuld hafa hinar aðrar bókmenntir, sem
ég minntist á, svipuð áhrif, og misjafn-
lega mikil eftir því, hver skilyrði þær hafa
til þess að reynast hin öfluga rödd hróp-
andans í eyðimörkinni. Hitt er æfinlega
segin saga og sálfræðilegt lögmál, að þeir,
sem sízt þola að heyra skit nefndan á
nafn, velta sér sjálfir í honum af meiri
nautn en aðrir menn.
Eins og vænta mátti af Vilmundi Jóns-
syni, er þýðing bókarinnar góð. Þýðand-
inn er, sem kunnugt er, ritsnjall maður
og á í fórum sínum geysimikinn orða-
forða, þótt einstaka orð og setningar
komi mönnum ef til vill dálítið spánskt
eða jafnvel danskt fyrir sjónir.
Þ. G.