Dvöl - 01.10.1939, Síða 93

D VOL
331
einmitt rækilega á vorið, sem byrjar með
leysingum, þar sem ár og lækir brjóta af
sér klakann, sem læst hefir þau í viðjum
vetrarins. En síðan kemur hlý sunnan-
gola og gróðrarskúrir, sem flytja sumar i
bæ og gróðurnál gægist upp úr gráum
grundum, sem brátt verða grænar, nema
þar sem gróðrarskilyröin hafa eyðilagzt í
spilliblotum vetrarins. Þar verða hvítar
kalskellur inn á milli — jafnvel allt
sumarið.
Góðskáldið, sem kvaö hið fagra kvæði
Vormenn íslands, tileinkaði það Ung-
mennafélögunum. Það var ekki að á-
stæðulausu, því að þau voru bezti félags-
skapurinn, sem til var í landinu, til þess að
búa „sólskært sumar undir sérhvern hug
og gróðurblett". Með Ungmennafélögun-
um voraði í íslenzku þjóðlfi. Það var tæp-
ast tilviljun, að fátæki, ötuli bóndadreng-
urinn, skarpgáfaður og fullur af félags-
legum áhuga, lenti framarlega í Ung-
mennafélögunum, eftir að hann kom heim
frá dvöl í helztu menningarlöndum
álfunnar, hverju af öðru. Og auðvitað var
það tilvalið verkefni fyrir hann að gerast
ritstjóri blaðs Ungmennafélaganna.
Margar af helztu greinum Jónasar frá
þeim árum birtast nú í þessari nýútkomnu
bók. Þar réðist hann á margt feyskið og
fúið, með sínum hárbeitta penna, svo að
áhrifa gætti bráðlega af um allt þjóðlifið.
Má sem dæmi benda á baráttu hans á
mótl ruslbókaútgáfu, spillingu móður-
málsins, „filistea“-farganinu o. s. frv. En
með baráttu sinni aflaði hann sér bráð-
lega óhemju haturs og óvináttu. í ýmsum
héruðum landsins var um langt skeið talið
hið versta skammaryrði að vera svokall-
aður „Jónasarmaður". En á þeim árum
þýddi það oftast að hafa djörfung og dug
til þess að ráðast að illgresinu í þjóðlífinu,
en reyna þess í stað að láta þar vaxa
ýmiskonar nytjajurtir. Vegna félagsmála-
hreyfingar þeirrar og vorhuga, sem vakn-
aði í landinu með Ungmennafélögunum,
fékk þessi gáfaði og stórhuga, ungi maður
sérstaklega gott tækifæri til áhrifa.
Það má deila um margar gjörðir J. J.
með réttu. En fáir munu efa, að hann
hafi haft djúptæk áhrif á samtíð sína og
þó einkum með þessum Skinfaxagreinum.
Hitt er annað mál, að ýmsir þeir ungu
menn, sem J. J. hefir vakið til lifsins, hafa
stundum farið lengra en hann hefir ætlað.
Eldurinn er alltaf varasamur í meðförum,
og jafnvel áhugaeldurinn, sem oft er allra
elda nauðsynlegastur, getur brennt allt
of mikið, sé hann kveiktur í of þurru elds-
neyti og varnarstöðvarnar lélegar um-
hverfis.
Eitt af höfuðelnkennum J. J. er, hve
hann er svefnléttur, má segja sívakandi.
Kemur þetta sérstaklega glöggt fram víða
i Vordögum. Þar hreyfir hann í fyrsta sinn
mörgum umbótamálum, sem síðar hefir
tekizt, fyrir óþrotlega árvekni og sam-
starf margra samherja, að koma í fram-
kvæmd að meira eða minna leyti almenn-
ingi til blessunar.
Viðleitni hans til þess að vekja aðra
til umbóta hefir jafnvel gengið svo langt
að reyna að búa til hreyfingar og gefa
slíku fögur nöfn, sennilega þá í þeirri von,
að nafninu „slægi inn“. „Vakri Skjóni
hann skal heita, honum mun ég nafnið
veita, þó að meri það sé brún.“ En þetta
á ekki við um Vordaga. Þar er undiraldan
sannur, brennheitur áhugi fyrir alhliða
umbótum á íslandi. Og ritsnilldin og hug-
kvæmni höfundarins, sem búinn er að hita
æskumönnum landsins nú um nær þrjá
tugi ára, mun ylja mörgum enn við lest-
ur Vordaga. Ýmsum þeim, sem nýlega
hafa fengið aukið álit á J. J., en hafa
lítið þekkt hann áður, ætti að mega benda
á að lesa þessa nýútkomnu bók. Hvort
sem þeir þola hana vel eða ekki, þá er
þarna gott tækifæri fyrir þá til að kynnast
höfundi, sem þeir höfðu heldur litla ást
á í gamla daga, þegar hann skrifaði
margar af sínum allra beztu greinum. En
þær eru í Vordögum.
V. G.