Melkorka - 01.06.1949, Blaðsíða 38

menn Bandaríkjanna. Samt sem áður hlaut
Atlanzhafssáttmálinn samþykkt með atkvæð-
um 37 þingmanna, án nokkurs fyrirvara af
hendi þingsins, án þess að nokkurt orð
fylgdi samþykktinni, til þess að tryggja sér-
stöðu íslands. í því efni lét meirihluti Al-
þingis sér nægja greinargerð um einkasam-
töl, sem aldrei verða álitin bindandi, og
sleppti alveg bókstaf sáttmálans sjálfs.
Það skal ekki dregið í efa, að á meðaxr má
liafa gagn af landinu til styrjaldarreksturs,
fáum við ekki frið hér fyrir ásælni stríðs-
óðra stórvelda. Það skal einnig viðurkennt,
að ekki eingöngu Bandaríkin, lieldur og
flestar aðrar þjóðir, mundu hafa allt okkar
ráð í hendi sér, ef þau kærðu sig um og sið-
ferði þeirra leyfði. Við það getum við aldrei
ráðið. En það er sitthvað að semja af sér rétt-
inn og verða að þola að réttur sé brotiirn á
manni. Hin langvinna sjálfstæðisbarátta ís-
lendinga fyrr á tímum vannst að lokum
vegna þess, að þeir höfðu aldrei samið af sér
réttinn. íslenzkir valdsmenn nútímans hirða
ekki um slíkt.
Vegna þeinar ólgu, sem bandalagsmálið
vakti, yoru uppi háværar kröfur um þjóðar.
atkvæðagreiðslu um það. Tvær mótbárur
komu fram gegn því að spyrja um vilja
þjóðarinnar. Að í fyrsta lagi, væri ekki tími
tif þess fyrir 4. apríl (þann dag var sáttmál-
inn undirritaður í Washington), og í öðru
lagi, skapaði það rangt fordæmi. Auðvitað
gátum við oiðið aðiljar að bandalaginu, þó
að við yrðum ekki einn af stofnendum þess.
Það var einmitt nauðsynlegt að gefa sér
góðan tíma til að hugsa málið. Og ómögu-
legt er að álykta, að forráðamenn okkar hafi
verið að svala hégómagirni sinni með því að
vilja endilega, að ísland yi'ði stofnaðili. Ef
þeir áttu vísan meirihluta þjóðarinnar í
þessu máli (og það hafa þeir endurtekið sí
og æ), var sjálfsagt að leita þjóðaratkvæðis,
því að þá var allri ábyrgð af þeim velt um
aldur og ævi. Maður kemst því ekki hjá því
að álykta, að formælendur samningsins hafi
einmitt verið lu'æddir við að spyrja þjóðina,
af ótta við úrslitiir, og því ekki liætt á að
leggja málið undir úrskurð liennar. Hin
mótbáian, að það skapaði rangt fordæmi að
hafa þjóðaratkvæðagreiðslu um málið, er
álíka haldgóð. Með þátttöku íslands í stríðs-
bandalagi er alveg snúið baki við grundvall-
axatriði í afstöðunni til annaxra þjóða, þ. e.
a. s. því, að ísland sé hlutlaust í hernaðar-
átökum. Hlutleysisstefna er enginn hégómi,
sízt í dag. Hvorki Svíþjóð né Sviss telja sig
geta vikið frá þeirri stefnu. Virðist þó land-
fræðileg lega Sviss ekki hafa getað staðið þar
í vegi frekar en t. d. Ítalíu og Frakklands.
En Sviss virðist ekki telja sig liafa ráð á að
blanda sér í togstreitu stórveldamra og þá
væntanlega vegna þess, hve afdrifaríkt það
gæti orðið. Hlutleysi er ekkert töfraorð, sem
útilokar afla hættu frá dyrum okkar. En
bandalag um hervarnir gerir það ekki held-
ur, það sýna dæmiir úr síðustu styrjöld. Með
inngöngu í bairdalag, heriraðarlegs eðlis, er
það aðalatriðið, að við höfum engan her eða
vopn sjálf; við verðum að biðja aðrar þjóðir
að sjá okkur fyrir hvorttveggju. Það þýðir,
að við verðum að afhenda lairdið, að svo og
svo miklu leyti, til amrarra þjóða og vegna
þekkingarleysis okkar um hve rtiikil þörf er,
verðum við að selja öðrunr þjóðum sjálf-
dæmi um það. Þá missum við raunverulega
yfirráðin yfir landi okkar. Hér er því á ferð-
inni afdrifaríkasta málið, sem okkur hefur
að höndum borið: Afsal landsréttinda til
a. m. k. 20 ára. Er þeim mönnum ekki alls
varnað, sem telja það skapa rangt fordæmi
að hafa þjóðaratkvæðagreiðslu unr það, eins
og það væri hégómanrál?
Þjóðin átti að segja til um það sjálf, hvort
hún vildi segja skilið við hlutleysi sitt í
hernaðarátökum og hefja samvinnu við aðr-
ar þjóðir um varnir landsins — með þeim
takmarkaða íhlutunarrétti, sem smæð lrenn-
ar og féleysi setti henni — eða lrvort hún
vildi það ekki. Það getur þýtt líf hennar eða
dauða hvor leiðin er valin og nær engri átt,
að fáir einstaklingar fjalli um það upp á sitt
eindæmi.
36
MELICORKA