Tímarit um uppeldi og menntamál - 01.01.1890, Side 62

60
fárra höfóingja. |>ó að borgarar Grikkja á blómaöld
peirra lifðu farsælu lífi, höfðu peir pó mjög marga
præln, sem peir hjeldu í líkamlegri og andlegri ápján.
Forfeður vorir höfðu Iýðstjórn, en höfðingjarnir einir
rjeðu pó lögum og lofum, og pó svo sje að sjá, sem að-
allmikil menntun hafi verið hjer á lýðstjórnar tímabil-
inu, pá er pó auðsjeð, að pað eru að eitis höfðingja-
synir, sem sagan getur um, að hafi farið erlendis og
«ieitað sjer fjár ogframa*, og ekki er ólíklegt, að jafn-
vel trúarhrögðin sjálf, Asatrúin, hafi verið fegri hjá
peint og iíkst meira eingyðistrú, en hjá prælum og hús-
körlum, og að minnsta kosti er svo að sjá af Hyndlu-
ljóðum, sem til hafi verið, að minnsta kosti óljós meðvit-
und um einn guð, en mjög er ólíklegt, að sú hugmynd
hafi verið meðal alpýðunnar. Goðarnir höfðu byggt
hofin, og stýrðu öllum helgihöldum, og höfðu ;ið miklu
leyti konungsvald yfir peim, sem sóttu hofið. Reyndar
gátu pingmenn goðanna sagt sig úr pinghá peirra, en
pá urðu peir að segjast í ping hjá öðruin goða, sem
fjekk jafnmikið vald yfir peiin, eins og sá, sent peir
fylgdu áður. Líklegt er, að goðarnir hafi sjálfir kunn-
að mest í hinum fornu goðsögnum, hvort sem peir
sjálfir hafa trúað peim eða ekki. Sögurnar og lögin,
sem forfeður vorir eru svo frægir fyrir, hafa einkum
höfðingjarnir eða liínir heldri bændur kunnað, enda er
aðgætandi, að bændastaðan var heiðursstjett í fornöld,
en undir peim stóð fjöldi præla og ambátta, sem naum-
ast hafa verið miklu hærra settir en> vinnudýr.
Með komu kristindómsins mýktust hugir og siðir
manna, meðan trúin hafði pað vald, að gagntaka hug
og hjarta játenda sinna, en eptir pvi, sem hún varð
meira ytra form, eptir pví spilltist siðferðið. Katólska
kirkjan ljet sjer ekki annt um, að ala upp frjálsan og
hugsandi lýð, heldur að öll pekking og paraf leiðandi