Bjarmi - 01.06.2005, Blaðsíða 33

byggja vinnu sína að verulegu leyti
á niðurstöðum rannsókna á fyrr-
greindum fræðasviðum. Hvað
Gamla testamentið varðar má
benda á að þýðing úr biblíu-
hebresku er þýðing úr dauðu
tungumáli." Dautt tungumál er
tungumál sem ekki er lengur notað
á tilteknu málsvæði í heiminum. Af
því leiðir að verulegar upplýsingar
skortir um málnotkun, áherslur og
önnur framburðareinkenni, sem
haft geta áhrif á merkingu texta. Þá
má benda á að um mjög ólík texta-
form er að ræða í Gamla testa-
mentinu. Þar eru Ijóð, bænir og
lofgjörð, lagatextar, frásagnartextar,
dæmisögur, líkingar, spakmæli,
spámannaræður og margt fleira.
Málvísindin hafa áhrif
Ný þýðing Gamla testamentisins
ber þess t.d. merki að tillit sé tekið
boðorðin, er ég hefi skrifað, til þess
að þú kennir þeim.‘ Þá lagði Móse
af stað og Jósúa, þjónn hans, og
Móse sté upp á Guðs fjall. En við
öldungana sagði hann: ,Verið hér
kyrrir, þar til er vér komum aftur til
yðar, og sjá, Aron og Húr eru hjá
yður. Hver sem mál hefir að kæra,
snúi sér til þeirra.‘“ Þessi texti
breytist ekki í neinum grundvallara-
triðum í nýju þýðingunni.* Þar er þó
hebreska sagnformið í upphafi 14.
vers túlkað sem liðinn atburður í
þáliðinni tíð: „En hann (þ.e. Móse)
hafði sagt við öldungana ..."
Munurinn er sá að i eldri þýðing-
unni er allri atburðarásinni í text-
anum (2M 24.12-14) lýst sem
heildstæðri röð atburða á meðan
nýja þýðingin tekur með réttu tillit
til þess að hebreska sagnformið
lýsir atburði sem gerst hefur áður
en Móse stigur upp á fjallið með
Jósúa. Þetta dæmi sýnir viðleitni
manna til að þýða af meiri
nákvæmni en gert hefur verið og
taka fullt tillit til þeirra blæbrigða í
merkingu sem hebreska sagnkerfið
býr yfir.
Stíll og umbætur
En hvað um stílinn? Þýski
gamlatestamentisfræðingurinn
Walter Gross hefur talsvert fjallað
um biblíuþýðingar út frá spurn-
ingunni um það að hve miklu leyti
mögulegt sé að taka tillit til
hebreska stílsins í þýðingarstarf-
inu.vi Hann telur að full ástæða sé til
þess að reyna að fylgja hebreska
stílnum og bendir á að mörg vest-
ræn tungumál bjóði upp á mögu-
leikann að fylgja hebreskri orðaröð,
einkum í Ijóðatextum. Gross byggir
mat sitt meðal annars á þeirri stað-
reynd að í biblíuhebresku er orða-
röðin notuð til að leggja áherslu á
tiltekna setningaliði. Gott dæmi um
slíka áhersluþætti má sjá í Sl 2.7:
„Ég vil kunngera úrskurð Drottins,
hann sagði við mig: ,Þú ert sonur
minn, í dag hef ég getið þig.‘“
Ræða Drottins sem hér er vitnað til
samanstendur af tveimur setning-
um: 1) Sonur minn ert þú, 2) ég - í
dag - hef (ég) getið þigV Þessi
uppbygging er bersýnilega hnit-
miðuð í hebreska textanum. Ytri
liðirnir (sonur minn/ég hef
getið/fætt þig) samsvara hvor
öðrum. Á sama hátt mynda innri
liðirnir augljós tengsl, þ.e. konung-
legt „þú“ og guðlegt „ég“. Eina
nýjungin í síðari setningunni er
timaákvörðunin „í dag“ sem stend-
ur á undan sagnorðinu „að geta“,
sem reyndar má einnig þýða með
vönduðu máli ekki
síður en að nákvæmlega
sé þýtt úrfrummálinu en
jafnframt skuli tillit tekið til
stils frumtextans. Einnig er
nefndinni gert að að taka
tillit til islenskrar biblíuhefðar.
Takmarkið er ný kirkjubiblía
sem nái til breiðs lesenda-
hóps.““ Þessi markmið eru i
sjálfu sér afar skýr. Á hinn bóginn
er óhjákvæmilegt að undirstrika að
þýðendum, sem ætlað er að vinna
eftir þessum markmiðum, er
talsverður vandi á höndum. Á þeim
tæpum 100 árum sem liðin eru frá
útgáfu síðustu íslensku bibliuþýðin-
garinnar hafa svokölluð biblíuvisindi
náð verulegum framförum, eins og
þegar hefurfram komið. Má þar
nefna mikilvæga handritafundi (sbr.
Kúmranhandritin), víðtækar rann-
sóknir á textum Biblíunnar, tungu-
málarannsóknir og fornleifafræði.
Þegar sú krafa er gerð til þýðenda
að nákvæmlega sé þýtt úr frum-
málinu og að fullt tillit sé tekið til
stíls frumtextans hljóta þeir að
til sjónarmiða í málvísindum þar
sem faglegt mat er lagt á hlutverk
tiltekinna sagnforma í hebresku.
Slíkt bætir framsetninguna sem
verður nákvæmari og þar með skil-
janlegri. Dæmi um breytingu af
þessum toga má finna í 2M 24.12-
14. í þýðingunni frá 1912 segir:
„Drottinn sagði við Móse: ,Stig upp
á fjallið til mín og dvel þar, og skal
ég fá þér steintöflur og lögmálið og
33