Fréttablaðið - 13.02.2010, Blaðsíða 18

18 13. febrúar 2010 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Tryggvi Haraldsson
skrifar um prófkjör
Við hrun bankakerfisins í fyrravetur og fyrir
kosningarnar vorið 2009
kom fram hávær krafa
meðal almennings er sneri
að persónukjöri í kosning-
um. Frambjóðendur og
flokkar sáu sér leik á borði og lofuðu
kjósendum raunverulegum áhrifum
um það hvaða einstaklingar sætu í
sveitarstjórnum og á hinu himinháa
Alþingi. Frumvörp um persónukjör
komu fram en ollu hörðustu lýðræð-
issinnum vonbrigðum þótt skrefin
væru vissulega í rétta átt. Nafnbót-
in „persónu“kjör á samt engan veg-
inn við þau frumvörp sem nú liggja
ofan í læstum skúffum Alþingis því
raunveruleg áhrif á það hvaða fólk
þú vilt sjá fyrir þína hönd í sveit-
arstjórnum eða á Alþingi eru ekki
fyrir hendi. Miklu frekar hefði verið
viðeigandi að kalla þessar breyting-
ar listakjör með persónulegu ívafi
eða bara listakjör. M.ö.o. má segja
að verið væri að færa prófkjörin inn
í kosningarnar sem vissulega mætti
segja að væri skárra en það fyrir-
komulag sem við búum nú við.
Á tímum nauðsynlegra breyt-
inga og ákalls þjóðarinnar til raun-
verulegra áhrifa ákváðu stóru próf-
kjörsflokkarnir að frysta fyrrgreint
frumvarp til þess eins að vinna sér
tíma og koma sínu venjubundna
flokksklíkufólki inn í sveitarstjórn-
ir landsins enn eitt kjörtímabil í
viðbót. Þetta segi ég sökum þess
að þjóðin er fljót að gleyma og guð
má vita hvenær áhugi skapast til að
ræða frumvarp um „persónu“kjör
þegar langt er í næstu kosningar.
„Mikilvægari“ mál hljóta alltaf að
ganga fyrir eins fáránlega og það
hljómar.
Til þess að gera sér grein fyrir því
hve mikil áhrif kjósendur hafa við
núverandi fyrirkomulag er ágætt
að skoða sjóðheit prófkjör
Sjálfstæðisflokks og Sam-
fylkingar hér í höfuðstaðn-
um Reykjavík. Í báðum
tilvikum var um 34-36%
kosningaþátttaka sem getur
alls ekki talist ásættanlegt
og kannski lýsir áhugaleysi
fólks á prófkjörum betur
en nokkuð annað. Ef við
berum þessar tölur saman
við atkvæðamagn flokk-
anna í seinustu kosningum þá má
gera ráð fyrir því að um 11,5% kosn-
ingabærra manna hafi og muni hafa
áhrif á niðurröðun 11 af 15 borgar-
fulltrúum í Reykjavík.
Það er einnig skemmtilegt að
velta fyrir sér viðbrögðum flokk-
anna að loknum prófkjörunum
en þau eru undantekningarlaust
þannig að útkoman hafi verið sú að
um „sterkan lista“ sé að ræða. Hafa
frambjóðendur einhvern tímann
sagst vera hluti af veikum lista? Í
ljósi allra þeirra skandala, klofninga
og hneyksla sem einkennt hafa þetta
kjörtímabil í borgarstjórn verður að
teljast merkilegt (eða jafnvel ekki)
hve lítil endurnýjun hefur orðið að
loknum prófkjörunum. Ef við gerum
ráð fyrir því að Sjálfstæðisflokkur
og Samfylking haldi sínum 11 mönn-
um (af 15) eftir kosningar þá munu
8 af þeim 11 andlitum sem stóðu í
því fárviðri sem ríkti á þessu kjör-
tímabili fá áframhaldandi umboð
til að stjórna borginni. Er furða þó
maður spyrji sig hvað ganga þurfi á
til þess að einhver endurnýjun verði
innan svona kerfis?
Staðreynd málsins er einfald-
lega sú að fólk nýtir ekki rétt sinn
til þátttöku í prófkjörum. Það er
því engin furða að flokkarnir setji
frumvörp um „persónu“kjör ofan
í skúffu meðan innstu valdakjarn-
ar flokkanna fá öllu ráðið um það
hverjir skipi listana og grunlaus-
ir kjósendur halda áfram að kjósa
hvað sem boðið er upp á.
Höfundur er stjórnmálafræðingur.
Vald minnihlutans
UMRÆÐAN
Hope Knútsson skrifar
um Siðmennt
Siðmennt, félag siðrænna húmanista á Íslandi, er
málsvari manngildisstefnu
og frjálsrar hugsunar. Það
starfar óháð trúarsetning-
um og stendur fyrir félags-
legum athöfnum. Siðmennt var
stofnað 15. febrúar 1990 og verð-
ur 20 ára 15. febrúar nk. Það er við
hæfi að spyrja hvað hefur breyst í
íslensku samfélagi á þessum tveim-
ur áratugum í kjölfar stofnunar Sið-
menntar.
Hugtakið lífsskoðunarfélag
hefur náð fótfestu í þjóðfélaginu.
Lífsskoðunarfélög geta verið bæði
veraldleg og trúarleg. Með lífsskoð-
unarfélagi er átt við félagsskap
sem fjallar um siðfræði og þekk-
ingarfræði og þjónustar við tíma-
mótaathafnir fjölskyldna. Þessi
viðfangsefni eru sambærileg þjón-
ustu trúfélaga en inntakið er ekki
trúarlegt og athöfnunum stýrir
athafnarstjóri í stað prests. Hug-
takið lífsskoðunarfélag er nú víða
notað, bæði meðal almennings og
innan stjórnsýslunnar.
Nú (Gallup des. 2009) eru 74%
þjóðarinnar þeirrar skoðunar að
það beri að aðskilja ríkið og kirkju.
Enn fremur eru 70% meðlima þjóð-
kirkjunnar sammála því. Siðmennt
hefur frá upphafi barist fyrir
raunverulegu trúfrelsi á Íslandi.
Þar með fyrir aðskilnaði ríkis og
kirkju og gegn hvers kyns mismun-
un lífsskoðunarfélaga. Með fullum
aðskilnaði gætu nokkrir milljarðar
króna sparast árlega.
Í dag þykir sjálfsagt og eðlilegt
að unglingar velti fyrir sér hvort
þeir vilji fermast kirkjulega eða
borgaralega eða alls ekki. Borgara-
leg ferming verður vinsælli með
ári hverju. Þátttakendum í borg-
aralegri fermingu hefur fjölgað um
35% frá því á síðasta ári og eru nú
ríflega 160 talsins skipt niður á sex
námskeiðshópa auk fjarnáms. Það
verða fjórar athafnir í vor; tvær í
Reykjavík, ein á Akureyri
og ein á Fljótsdalshéraði.
Nú getur íslenskur
almenningur valið um ólíka
þjónustu þegar kemur að
öllum mikilvægum tíma-
mótum lífsins, þ.e. nafn-
giftir, giftingar og útfarir
á veraldlegan eða húman-
ískan máta. Tíu sérþjálfað-
ir athafnarstjórar starfa nú
á vegum Siðmenntar.
Flestir eru nú því sammála að
það sé óeðlilegt að nýfædd ómálga
börn séu sjálfkrafa skráð í trúfélag
móður. Jafnréttisyfirvöld með dóms-
og mannréttindaráðherra í farar-
broddi vinna nú að því að breyta
þessu með lögum.
Sífellt fleiri gera sér grein fyrir
því að trúboð í opinberum skólum
er í senn bæði óviðeigandi og brot
á lögum. Flestir gera sér grein fyrir
því að það er mikill munur á fræðslu
um trúarbrögð í skólum og trúboði.
Ár hvert leitar fjöldi foreldra til Sið-
menntar vegna þessa. Að gefnu til-
efni ber að taka fram að Siðmennt
styður fræðslu um trúarbrögð og
kennslu í siðfræði og gagnrýnni
hugsun.
Siðmennt er virkur þátttakandi í
erlendum sem innlendum samtökum.
Má þar nefna International Human-
ist and Ethical Union, The Europ-
ean Humanist Federation og Mann-
réttindaskrifstofu Íslands. Siðmennt
hefur fengið nokkrar viðurkenning-
ar bæði hér á landi og á alþjóðlegum
vettvangi.
Frá árinu 2005 hefur Siðmennt
árlega veitt sérstaka húmanistavið-
urkenningu fyrir framúrskarandi
störf í þágu mannréttinda og/eða
mannúðar á Íslandi. Frá árinu 2008
hefur félagið einnig veitt fræðslu-
og vísindaviðurkenningu fyrir mik-
ilvæg framlög í þágu fræðslumála
á Íslandi.
Nú í tilefni 20 ára afmælis Sið-
menntar undirbýr stjórn félagsins
ýmsa viðburði sem haldnir verða á
árinu. Má þar nefna meðal annars
málþing um veraldlegt samfélag.
Höfundur er formaður Siðmenntar.
Siðmennt 20 ára
UMRÆÐAN
Arthur Bogason skrifar
um strandveiðar
Hinn 18. nóvember 2009 barst sjávarút-
vegsráðherra bréf, und-
irritað af 183 íbúum af
rúmlega 500 í Langa-
nesbyggð. Í bréfinu var
komið á framfæri þökkum fyrir
strandveiðikerfið og það mikla líf
sem það hleypti í hafnir landsins
sl. sumar. Að auki var tilgreint
að í Langanesbyggð hefðu um 25
einstaklingar haft beina atvinnu
af róðrum í strandveiðikerfinu,
auk afleiddra starfa. Um kæra
búbót hefði verið að ræða.
Þetta bréf er einsdæmi í sögu
fiskveiðistjórnunar á Íslandi.
Fagnaðarefni í ljósi ástandsins
í landinu.
LÍÚ finnur strandveiðunum
allt til foráttu og fullyrðir að þær
séu sóun verðmæta úr fiskveiði-
auðlindinni. Nýútkomin skýrsla
Háskólaseturs Vestfjarða um
strandveiðarnar sl. sumar sé
óræk sönnun þess.
LÍÚ rótast af heilagri vand-
lætingu í skýrslunni til að finna
höggstað á strandveiðunum og
telur sig nú þegar hafa borað á
gullæð. Þ.e. kaflann um gæði
afla strandveiðiflotans. Samtök-
in minnast ekki orði á þá heild-
arniðurstöðu skýrsluhöfunda, að
strandveiðarnar hafi tekist vel.
Þórðargleði LÍÚ er pínleg. Í
bölmóði sínum tína samtökin til
lægstu tölur úr skýrslunni og
alhæfa út frá þeim. Enginn fjöl-
miðill hefur séð ástæðu til að
gera sjálfstæða athugun á þess-
ari framsetningu, þrátt fyrir
að hún komi frá óskammfeiln-
ustu hagsmunagæslumönnum á
Íslandi.
Þetta eru mennirnir sem
moka rándýrum manna-
mat í formi makríls og
annarra uppsjávarfiska
í bræðslur landsins til
að fóðra niðurgreidda
svínakjafta innan Evr-
ópusambandsins og eld-
islaxa utan þess.
Þetta eru mennirn-
ir sem hausa að stærst-
um hluta þorskinn fyrir
aftan eyrugga um borð í frysti-
togurunum sínum og hafa til
dagsins í dag komið sér undan
því að vigta aflann inn á vinnslu-
línurnar í skipunum, þrátt fyrir
að tæknin sé fyrir löngu til stað-
ar.
Þetta eru mennirnir sem gengu
eins og villidýr um Smuguna
norðan Noregs á sínum tíma og
heimtuðu aflaheimildir fyrir
afrekin. Og fengu. Tala engu að
síður um Norðmenn eins og þeir
séu djöflar í mannsmynd.
Ekki nema von að þeir ætlist
til að mark sé á þeim tekið.
Kaflinn úr skýrslu Háskólaset-
urs Vestfjarða um gæði aflans af
strandveiðiflotanum sl. sumar
hljóðar svo, orðrétt:
„Mat forsvarsmanna fiskmark-
aða og fiskkaupenda á gæðum
fisks af strandveiðum var mjög
mismunandi. Meirihluti þeirra
taldi þó að gæði strandveiðiafla
stæðist vel samanburð við annan
afla … Töldu 56% að gæðin stæð-
ust samanburð, eða 66% þeirra
sem tóku afstöðu. Niðurstöður
eru svipaðar fyrir svæði A, B
og D, en á svæði C voru 70% við-
mælenda á því að gæðin stæðust
vel samanburð, eða 87% þeirra
sem tóku afstöðu.“
Ég hafði samband við Sigríði
Ólafsdóttur, sem hafði yfirum-
sjón með skýrslunni og ritstýrði
henni. Ég bað hana um undir-
liggjandi gögn að baki „gæða-
spurningunni“. Í svari hennar
kom eftirfarandi fram:
„23% fiskkaupenda töldu að
aflinn stæðist illa samanburð
við annan afla. Einungis 8 ein-
staklingar standa á bak við þessa
prósentutölu. 6 af þessum 8 eru
handhafar kvóta (75%)“.
Þá hafði ég samband við Veiði-
eftirlitið og spurði hvort þeirra
menn hefðu orðið þess sérstak-
lega varir að gæði afla strand-
veiðibátanna hefðu skorið sig í
einhverju frá öðrum afla á sama
tíma. Svo reyndist ekki vera.
Við hvorugan aðilann hafði
LÍÚ, né fjölmiðlar, haft sam-
band.
LÍÚ má eiga sína túlkun fyrir
sig. En mikið eiga þessir menn
bágt. Skýrslan afhjúpar aumk-
unarverðan blekkingarleik LÍÚ.
Þeir töldu sig hafa fundið snögg-
an blett á strandveiðunum og
eins og hungraðir úlfar réðust
þeir á hann.
Frá því Landssamband smá-
bátaeigenda hóf göngu sína hef
ég ótal sinum orðið vitni að þess-
um vinnubrögðum. Eitt sinn neit-
uðu þeir t.d. að taka þátt í ráð-
stefnu erlendis vegna þess að
undirrituðum var einnig boðið
á hana.
Í seinni hluta þessara skrifa
tek ég til umfjöllunar ályktun
aðalfundar LÍÚ 2009 um strand-
veiðarnar.
Höfundur er formaður Lands-
sambands smábátaeigenda.
Strandveiðar og sóun
HOPE KNÚTSSON
TRYGGVI
HARALDSSON
ARTHUR BOGASON
Enginn fjölmiðill hefur séð
ástæðu til að gera sjálfstæða
athugun á þessari framsetn-
ingu, þrátt fyrir að hún komi
frá óskammfeilnustu hags-
munagæslumönnum á Íslandi.
Reykjavíkurborg kallar eftir
hugmyndum frá ungu fólki
(35 ára og yngri) og býður
verkefnastyrki til atvinnu-
sköpunar ungs fólks.
Umsóknarfrestur er til 1. mars.
Allar nánari upplýsingar eru á
reykjavik.is/vertumed.