Fréttablaðið - 13.02.2010, Blaðsíða 20

20 13. febrúar 2010 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Elín Björg Jónsdóttir
skrifar um atvinnuleysi
Atvinnuleysi er mikil ógæfa fyrir hvern þann
einstakling sem lendir í
slíku. Gildir að sjálfsögðu
einu hvort viðkomandi
hefur unnið á almennum
vinnumarkaði, hjá ríki eða
sveitarfélögum. Mestur hefur sam-
drátturinn verið í byggingariðnaði
og tengdum greinum. Þar var mikil
þensla á árunum fyrir bankahrun.
En þegar kreppan skall á af full-
um þunga létu afleiðingarnar ekki
á sér standa. Hlutskipti þúsunda
fólks varð og er enn atvinnuleysi.
Hvers konar réttlæti?
Frosti Ólafsson, aðstoðarforstjóri
Viðskiptaráðs, kveður sér nú hljóðs
um atvinnuleysið og það rang-
læti sem hann telur sig sjá í þeim
efnum. Hann segir að „mikið ójafn-
vægi hafi myndast á milli almenna
vinnumarkaðarins og hins opin-
bera“. Aðeins einn af hverjum tíu
sem misst hafi vinnuna hafi starf-
að hjá ríkinu.
Frosti lýsir þeirri niðurstöðu Við-
skiptaráðs að til að fullnægja rétt-
lætinu þurfi að vera eitthvert jafn-
vægi á milli opinbera og almenna
vinnumarkaðarins hvað þessi mál
áhrærir. Þannig hafi þensla verið
umtalsverð hjá hinu opinbera á
liðnum árum og er svo að skilja að
eðlilegt sé að þar verði samsvar-
andi samdráttur og til dæmis í
byggingariðnaði. Með svona mál-
flutningi mætti ætla að Viðskipta-
ráð kalli nú eftir meira atvinnu-
leysi en orðið er til að auka á jöfnuð
milli almenna vinnumarkaðarins
og hins opinbera.
Mikið vinnuálag
Hjá hinu opinbera gegnir öðru
máli á krepputímum en á almenn-
um vinnumarkaði því eftir sem
áður eru samfélagsleg verkefni
fyrir hendi. Krafa Viðskiptaráðs
um samdrátt hjá ríki og sveitar-
félögum kallar því á nánari skýr-
ingar frá aðstoðarfor-
stjóra Viðskiptaráðs. Hvað
nákvæmlega er hann að
fara? Telur hann að þörf
sé á því að fækka fólki í
skólum, á sjúkrahúsum,
á dvalarheimilum fyrir
aldraða, í þjónustu við
fatlaða, í löggæslunni og
þannig má áfram telja?
Ég fullyrði að hvergi er
ofmannað á þessum vett-
vangi. Þvert á móti er vinnuálagið
víða of mikið. Þannig er ekki rétt
að bera saman samdrátt á einum
stað við samdrátt á öðrum án nán-
ari skýringa.
Það er svo önnur saga hvort hægt
er að draga úr útgjöldum hjá hinu
opinbera. Þar má eflaust spara víða.
Það er hins vegar vægast sagt vafa-
söm hugsun hjá talsmönnum Við-
skiptaráðs að líta á það sem bjarg-
ráð og réttlæti að fækka vinnandi
höndum í almannaþjónustunni.
Uppsagnir
Því miður bendir margt til þess
að uppsögnum fari fjölgandi á vel-
ferðarstofnunum. Það þýðir aukið
atvinnuleysi á meðal kvenna og
það sem ekki síður þarf að hafa
áhyggjur af, þetta þýðir aukið álag
og þar með skerta þjónustu fyrir
allt það fólk sem þarf á aðstoð vel-
ferðarkerfisins að halda.
Umræða um atvinnumál er við-
kvæm í eðli sínu. Hún krefst yfir-
vegunar og tala þarf skýrt. Ég
leyfi mér að mælast til þess við
Viðskiptaráðið að það tileinki sér
skýrari málflutning, ekki síst
þegar farið er fram með þá alvar-
legu kröfu að fækka störfum innan
almannaþjónustunnar.
Höfundur er formaður BSRB.
Viðskiptaráð
tali skýrar
UMRÆÐAN
Karl Ingimarsson skrifar um
almenningshlutafélag um
Búðarhálsvirkjun
Mikið er skrifað og talað um að ekki fáist erlent lán til að
fjármagna Búðarhálsvirkjun nema
á okurvöxtum. Einnig hvort heppi-
legt sé að erlendir fjárfestar eða líf-
eyrissjóðir eigi hlut í virkjuninni á
móti Landsvirkjun.
Á sama tíma eru bankarnir fullir
af peningum og eigendurna vantar
tækifæri til að nota þá. Búðarháls-
virkjun er einmitt verkefni fyrir
þessar íslensku krónur. Af hverju
er ekki stofnað almenningshlutafé-
lag um hlut í virkjuninni? Ég er viss
um að margir íslenskir fjármagns-
eigendur sem þora ekki að fjárfesta
í almennum atvinnurekstri eru til-
búnir að leggja hlutafé í virkjun
sem búið er að selja afurðina frá
langt fram í tímann.
Þannig gerum við margt í einu,
hjálpum atvinnulífinu, notum
íslensku krónurnar, minnkum
skuldasöfnun Landsvirkjunar og
höldum íslensku vatnsafli í eigu
Íslendinga.
Sl. haust var sagt frá því í fjöl-
miðlum að innistæður í bönkun-
um væru 2.000 milljarðar. Heild-
arkostnaður við Búðarhálsvirkjun
er áætlaður um 26,5 milljarðar
króna á verðlagi í janúar 2010, án
fjármagnskostnaðar og virðisauka-
skatts. Þetta er örlítið brot af þeim
fjármunum sem liggja í bönkunum
og ég trúi því að íslendingar vilji
taka þátt í þessu verkefni.
Höfundur er
rafmagnstæknifræðingur.
Búðarháls-
virkjun
UMRÆÐAN
Svandís Svavarsdóttir
skrifar um skipulags-
tillögur við Þjórsá
Þega r r í k isstjór n Vinstri grænna og
Samfylkingar tók við
fyrir ári var ljóst að eitt
stærsta verkefnið sem
fyrir höndum lá var allsherjar
siðbót íslenskra stjórnmála. Und-
anfarið hef ég í starfi mínu sem
umhverfisráðherra orðið óþyrmi-
lega vör við nauðsyn þessa, og það
hversu fyrri ríkisstjórnir hafa
haft óbein áhrif á hugarfar fólks.
Nýverið synjaði ég tveimur
skipulagstillögum staðfestingar,
þar sem upplýst var að vinna við
skipulagsgerðina var ekki í sam-
ræmi við skipulags- og bygging-
arlög. Þessi ákvörðun hefur vakið
hörð viðbrögð, sem vekur mann
til umhugsunar. Umræðan snýst
að mínu mati ekki um það hvort
lögin hafi verið brotin, þar sem
gagnrýnin hefur ekki beinst að
því að þessi ákvörðun hafi verið
ólögmæt í sjálfu sér. Viðbrögð-
in hafa frekar orðið vegna þess
að ákvörðun snýr að fjármunum
og þeirri grundvallarspurningu
hvort rétt sé að greiðsla kostn-
aðar við gerð stefnumótandi
ákvarðana eins og skipulagsáætl-
ana eigi að greiðast úr opinberum
sjóðum eða af einkaaðilum.
Þetta er stór siðferðisspurning
sem þarf að svara og hún snýr
m.a. að því hvort rétt sé að einka-
aðilar eigi með einhverjum hætti
að koma að þeirri stefnumót-
un. Mikilvægt væri að fá fram
umræðu um þetta málefni enda
sýnir reynslan okkur að opin
umræða um siðferði í stjórnsýslu
hvort sem er hjá ríki eða sveitar-
félögum er nauðsynleg.
Er jafnræði að miða við úrelt
vinnulag?
Ákvörðun umhverfisráðuneyt-
isins að synja skipulagstillög-
um við neðri Þjórsá staðfest-
ingar var tekin eftir vandlega
skoðun skipulagslaga. Þar þótti
ljóst að fé til skipulags-
gerðar vegna aðalskipu-
lags má aðeins koma frá
sveitarfélögunum sjálf-
um eða ríkinu, í gegn-
um Skipulagssjóð. Svo
var ekki á Þjórsárbökk-
um, heldur var vinnan
fjármögnuð af væntan-
legum framkvæmdar-
aðila. Þetta er sagt vera
alvanalegt vinnulag, en
er í raun enn eitt dæmið um ósiði
sem fyrri ríkisstjórnir hafa vanið
þjóðina á.
Vinnan við skipulag Flóa-
hrepps og Skeiða- og Gnúpverja-
hrepps var tekin til skoðunar hjá
tveimur ráðuneytum, hvað varð-
ar réttmæti þess að framkvæmd-
araðili greiði fyrir gerð skipu-
lags. Á vissan hátt má segja að
úrskurður samgönguráðuneyt-
isins hafi verið prófmál á vald-
heimildir sveitarfélaga. Þar sem
samgönguráðuneytið hefur yfir-
umsjón með sveitarstjórnarmál-
efnum hlýtur úrskurðurinn að
vera markandi – og var meðal
þess sem umhverfisráðuneytið
leit til við ákvörðun sína í mál-
inu.
Niðurstaðan var skýr. Vera
má að hefð sé fyrir því að fram-
kvæmdaraðilar greiði fyrir
skipulagsvinnu, en fyrir því er
ekki lagastoð. Þó sumir segi jafn-
ræðisreglu brotna við synjun á
skipulagstillögunum, þá er það
ekki réttur skilningur á þeirri
reglu enda snýst hún ekki um að
viðhalda úreltum vinnubrögðum.
Innsta kjarnakornið er hvort við
fylgjum lögum og reglum, eða
hvort við gerum það ekki. Ég kýs
að fylgja lögum.
Skipulag er samvinnuverkefni
Ég hef mikinn skilning á þeim
áhyggjum sem sveitarstjórnar-
menn hafa í kjölfar úrskurðar
samgönguráðherra og synjunar
umhverfisráðherra. Þær áhyggj-
ur mega samt ekki fara að hverf-
ast um það að ríki og sveitarfélög
séu andstæðingar í skipulagsmál-
um – því við erum þvert á móti í
sama liði þegar kemur að gerð og
samþykkt skipulags.
Skipulagsmál eru dæmi um
verkefni sem ríki og sveitarfélög
axla sameiginlega. Sveitarfélög-
um ber að vinna skipulagsgerðina
sjálfa, en samþykkt skipulagsins
er verkefni umhverfisráðherra.
Í skipulagslögum er kveðið á um
skiptingu kostnaðar, svo ríkið
leggi ekki ósanngjarnar byrðar á
sveitarfélögin. Þar er Skipulags-
sjóður hugsaður sem varasjóð-
ur, sem hentar sérstaklega vel
þegar smærri sveitarfélög þurfa
aðstoð við gerð stærri skipulags-
tillagna.
Mér sýnist full þörf á að skerpa
á úthlutunarreglum Skipulags-
sjóðs, þannig að sveitarfélögum
finnist þau ekki þurfa að leita
annað eftir fjárstuðningi. Lausn
á fjármögnunarvanda sveitarfé-
laga felst ekki í að leyfa einka-
aðilum að styrkja skipulagsgerð
beint, enda er þá hætta á því að
fyrirtæki gætu þannig keypt sér
skipulag. Miklu fremur ætti að
styrkja Skipulagssjóð í sessi og
láta hann hafa milligöngu um
alla fjárstyrki til skipulagsgerð-
ar. Áhyggjum sveitarstjórnar-
manna verður vonandi svarað í
frumvarpi til nýrra skipulags-
laga, sem senn verður lagt fram
á þingi.
Ég get fullvissað sveitarstjórn-
armenn um að ríkið mun hér eftir
sem hingað til gera sitt til að létta
undir með skipulagsgerðinni. Það
þarf að gera á þann hátt að skipu-
lagsgerðin sé hafin yfir allan vafa
og unnin í sem bestri sátt við alla
hlutaðeigandi, því skipulagsmál
snúast um hagsmuni landsmanna
allra – ekki persónur þeirra sem
sitja í sveitarstjórnum eða í stóli
umhverfisráðherra.
Höfundur er
umhverfisráðherra.
Skipulag er samstarf
SVANDÍS
SVAVARSDÓTTIR
ELÍN BJÖRG
JÓNSDÓTTIR
Með svona málflutningi mætti
ætla að Viðskiptaráð kalli nú
eftir meira atvinnuleysi en orð-
ið er til að auka á jöfnuð milli
almenna vinnumarkaðarins og
hins opinbera.
Nýverið synjaði ég tveimur
skipulagstillögum staðfestingar,
þar sem upplýst var að vinna
við skipulagsgerðina var ekki
í samræmi við skipulags- og
byggingarlög.
Íslandsbanki og Opni háskólinn í Háskólanum í Reykjavík
bjóða námskeið um fjármál fjölskyldunnar sem eru
ókeypis og opin öllum. Næsta námskeið verður haldið
15. febrúar kl. 17-20 í húsakynnum Háskólans í Reykjavík.
Ókeypis námskeið
OPNI HÁSKÓLINN
í háskólanum í reykjavík
Nánari upplýsingar og skráning fer fram á
islandsbanki.is eða í síma 599 6316.