Fréttablaðið - 13.02.2010, Blaðsíða 34

4 fjölskyldan
TUNGUMÁLIN SEM FLESTIR TALA Samkvæmt wikipediu eru þau tungumál
sem flestir tala í heiminum þessi; kínverska, spænska, enska, hindí/urdu, arabíska,
bengalska, portúgalska, rússneska og japanska.
Gátu ekki skipt yfir í
íslensku
Á heimili Judith Þorbergsson, Sig-
urðar Þorbergssonar og þriggja
barna þeirra, Matthíasar, Hönnu
og Alexanders hafa tvö tungumál
verið notuð jöfnum höndum í tut-
tugu ár, íslenska og enska. „Við
Sigurður tölum alltaf einhverja
íslensku og enskublöndu okkar
á milli, það er svona slæm venja
sem við höfum en við höfum alltaf
talað okkar móðurmál við krakk-
ana,“ segir Judith sem segist hafa
þurft talsverða þrjósku til að
halda því til streitu að tala allt-
af við börnin á sínu máli, og ekki
síður að fá þau til þess að svara
sér á ensku.
„Það sem var svolítið erfitt hjá
þeim var þegar þau voru að koma
heim með vini sína fyrst, þau
þurftu að venjast því að hér væri
töluð íslenska og enska,“ segir
Judith sem segir börnunum svo
tamt að tala við hana á ensku að
þau skipti alltaf yfir þó að íslensk-
an sé ráðandi í samræðunum.
„Fyrir nokkrum árum þegar við
vorum í fríi úti í Portúgal þá ætluð-
um við að skipta öll yfir í íslensku
til að losna við ágang sá yngsti gat
hreinlega ekki skipt yfir og talað
íslensku við mig, honum fannst
það bara of erfitt,“ segir Judith
og hlær við en hún talar íslensku
alveg reiprennandi. Hún segir það
hafa skipt miklu máli fyrir sig að
börnin sín gætu talað við vini og
ættingja úti á Englandi
„Þau fengu svo öll að prófa að
vera dag og dag í enskum skóla
þegar við vorum í fríi þar, það var
mjög gagnlegt og skemmtilegt,“
segir Judith sem segir krakkana
ætíð hafa talað íslensku sín á milli,
nema þá helst þegar þau hafa verið
stödd úti á Englandi, þá hafi þau
stundum skipt yfir í ensku.
Gleymi stundum að tala
íslensku
Fífa Ketilsdóttir býr úti í grennd
við Udine í Norðausturhluta Ítalíu
með ítölskum eiginmanni sínum,
fjórum börnum og tengdaföður.
Hún hefur búið úti í fjórtán ár,
flutti út þegar elsta dóttirin var
nokkurra mánaða. „Ég var heima-
vinnandi fyrstu þrjú árin og tal-
aði þá alltaf íslensku við hana,
það skilar sér í því að hún talar
íslensku og er alltaf fljót að kom-
ast á skrið þegar við komum til
Íslands,“ segir Fífa. Drengirnir
hennar þeir Benedikt, sjö ára, Ket-
ill, fimm ára og Kristófer þriggja
ára, hafa hins vegar ekki heyrt
jafn mikla íslensku. „Ég reyni að
tala íslensku en það er erfitt að
mörgu leyti bara að muna það,
enda er ég í ítölsku málumhverfi
allan daginn.“ segir Fífa sem er
óspart hvött af manni sínum að
halda sig við íslenskuna.
Hún segir strákana þó búa að
íslenskunni, það komi til dæmis í
ljós í fríum hér á landi. „Svo finn
ég líka mun eftir jólafrí og jafnvel
helgarfrí, þá er ég afslappaðri að
tala við þá á íslensku og gef mér
tíma til að segja hlutina bæði á
íslensku og svo á ítölsku til að vera
viss um að þeir skilji,“ segir Fífa
og bætir við að hún noti ítölskuna
heldur þegar hún vill vera alveg
viss um að þeir skilji hana. „Þetta
er í rauninni síbreytilegt en ég
reyni að halda mig sem mest við
íslenskuna, þannig að börnin búi að
henni í framtíðinni.“
Þess má geta að í Friuli-héraði
þar sem fjölskyldan býr er töluð
mállýska sem er svo ólík ítölsku að
heimamenn kalla hana sértungu-
mál, þannig má segja að fjölskyldan
lifi í þriggja tungumála veruleika.
FRAMHALD AF FORSÍÐU
Ensk/íslensk í Mosfellsbænum Sigurður, Judith og Alexander sitja en Matthías stendur fyrir aftan þau. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Íslensk/ítölsk á Ítalíu Benedikt, Kristófer, Alma Sól og Immanuel Ketill.
Móðurmál er félag um móðurmálskennslu tvítyngdra barna. Meginmarkmið félagsins er að gefa
tvítyngdum börnum tækifæri til að læra og viðhalda eigin móðurmáli og menningu. Rannsóknir hafa
enda sýnt fram á að börn sem fá að læra tungumál foreldra sinna eiga auðveldara með að læra nýtt
tungumál, í þessu tilfelli íslensku.
Móðurmál leitast við að styðja kennara félagsins, afla þekkingar á tvítyngi og hvetja foreldra sem
eiga tvítyngd börn til að veita börnum sínum tækifæri til að kynnast eigin móðurmáli og menningu.
Móðurmálskennsla eða leiðbeiningar fyrir tvítyngd börn hafa verið í boði hér á Íslandi síðan árið
1994 en félagið Móðurmál var formlega stofnað árið 2001. Tilgangur félagsins var og er að þróa
tungumálanám með skýrum markmiðum og námskrá. Námið er fjármagnað með skólagjöldum og
styrkjum. Námskeiðin sem haldin eru hjá Móðurmáli eru sérstaklega ætluð þeim börnum sem búa við
tvö eða fleiri tungumál á sínu heimili. Móðurmál hefur boðið upp á námskeið í ensku, litháísku,
rússnesku, spænsku, japönsku, arabísku, kínversku, pólsku og taílensku.
Nánari upplýsingar er að finna á vefsíðunni www.modurmal.com.
Kennsla fyrir tvítyngd börn
Þegar talað er um tvítyngi er átt við fólk sem hefur tvö tungu-
mál jafn vel á færi sínu. Í raunveruleikanum er þó yfirleitt annað
tungumálið sterkara hinu, það tungumál sem er ráðandi í
umhverfinu. Börn eru yfirleitt tvítyngd vegna þess að foreldrar
þeirra tala hvort sitt tungumálið, en þau geta einnig verið
tvítyngd vegna þess að þau búa í öðru landi
en í upprunalandi foreldra sinna. Þá heyra
þau eitt tungumál heima hjá sér en annað í
skóla og umhverfi. Svo er til í dæminu, þótt
það hafi ekki þekkst hér á landi, að börn séu
send í til dæmis enskan skóla þar sem
enska er ekki móðurmál til að gera þau
tvítyngd og auka þar með framamöguleika
þeirra.
Ýmsar kenningar eru til um tvítyngi og
hvernig börn takast á við það, segir
Rannveig Sverrisdóttir, lektor í táknmáls-
fræði við Háskóla Íslands. Hún segir eina
kenninguna ganga út á að rugla ekki börnin,
foreldrar tali ávallt sama tungumálið við börnin. Hún segir mjög
algengt að börn sem búi við tvítyngi séu passíf í öðru málinu,
svari kannski alltaf á því máli sem er ráðandi í umhverfinu.
Rannveig bendir á að börn séu mishæfileikarík er kemur að
því að læra tungumál, þó að þau eigi kannski yfirleitt auðveldara
með að læra tungumál en fullorðnir þá sé það ekkert náttúru-
lögmál að börn geti kunnað tvö tungumál jafn vel.
Viðhorf til tvítyngis fer nokkuð eftir því um hvaða tungumál
sé verið að tala, segir Rannveig. Hún segir viðhorfið yfirleitt
mjög jákvætt þegar um er að ræða tungumál sem eru útbreidd,
til dæmis ensku eða spænsku. Hins vegar sé ekki álitið jafn sjálf-
sagt að hlúa að tvítyngi þegar tungumálin eru ekki jafn gagnleg,
ef svo má segja.
Ólík viðhorf til tvítyngi
Rannveig Sverris-
dóttir.
reykjavikjazz.is
málið
tölum og hlustum ...