Fréttablaðið - 12.06.2010, Blaðsíða 16

16 12. júní 2010 LAUGARDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis hafði tvíþættan tilgang. Annars vegar að skýra orsakir fyrir hruni
gjaldmiðilsins og bankanna. Hins
vegar að vera leiðbeinandi um
bætta stjórnsýslu.
Eðlilegt er að Alþingi ræki eftir-
litshlutverk sitt með nýjum hætti í
framhaldinu. Hefur það gerst? Ef
til vill er ekki tímabært að leggja
dóm á það. Röksemdafærslan í
umræðum um launakjör seðla-
bankastjóra bendir þó til að hvorki
ríkisstjórnin né stjórnarandstað-
an hafi tekið mið af leiðbeiningum
skýrslunnar.
Ekki er víst að öll kurl séu komin
til grafar í málinu. Nokkrar stað-
reyndir liggja þó
fyrir sem auð-
velt er að draga
ályktanir af með
hliðsjón af rann-
sóknarnefndar-
skýrslunni:
1.) Formað-
ur bankaráðs
Seðlabankans
flutti tillögu um
hækkun launa
bankastjórans ríflega upp fyrir
það launaþak sem lög mæla fyrir
um. Formaðurinn gaf þá skýringu
að þessu hefði verið lofað.
2.) Forsætisráðherra þvertekur
fyrir að hafa gefið slíkt loforð. Jafn-
framt fullyrðir ráðherrann að eng-
inn hafi gefið slíkt loforð í umboði
hans enda væri það lögbrot.
3.) Birt hafa verið tölvuskeyti til
forsætisráðherra sem sýna að óskir
voru settar fram um að farin yrði
hjáleið um launaþakslögin. Forsæt-
isráðherra segist ekki hafa svarað
skeytunum. Þar með sé sannað að
hann hafi engin slík loforð gefið.
Stjórnarandstaðan segir að aug-
ljóst sé að forsætisráðherrann segi
ósatt og eigi að taka afleiðingum
eftir því. Forsætisráðherrann segir
að þetta séu ofsóknir andstæðinga
sem þoli ekki að hann hafi hrak-
ið þá frá völdum. Þetta er gamla
lagið á stjórnmálaumræðu sem
endar með því einu að enginn ber
ábyrgð.
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Lagahjáleið án ábyrgðar
Fullyrðingar um að forsæt-isráðherra hafi sagt ósatt um hlut sinn í málinu styðjast ekki við birt gögn
hvort sem mönnum þykir það trú-
legt eða ekki. Við svo búið standa
ekki rök til að krefjast afsagnar
hans af þeim sökum. Málinu er
hins vegar ekki lokið með því.
Hin hliðin á röksemdafærslu
forsætisráðherra er afar skýr.
Hún felur í sér að formaður
bankaráðsins hefur þá sagt ósatt
um að loforð hafi verið gefið um
að ákveða seðlabankastjóra hærri
laun en launaþakslögin mæla fyrir
um. Það er mjög alvarlegur trún-
aðarbrestur gagnvart Alþingi en
þangað sækir formaðurinn umboð
sitt.
Ummæli forsætisráðherra fela
einnig í sér að formaður banka-
ráðsins hefur að eigin frumkvæði
og án nokkurs tilefnis flutt tillögu
í bankaráðinu um að fara á svig
við gildandi lög. Í reynd er forsæt-
isráðherra þar af leiðandi að bera
formanni bankaráðsins á brýn
mjög alvarlegt brot í starfi.
Kjarni málsins er sá að þær stað-
reyndir sem fyrir liggja í málinu
eru þess eðlis að forsætisráðherra
og formaður bankaráðs geta ekki
báðir verið lausir undan ábyrgð.
Annar hvor verður að axla hana.
Forsætisráðherra lítur hins vegar
svo á að fyrst ekkert hefur sann-
ast á hann eigi formaður banka-
ráðsins einnig að vera laus undan
ábyrgð. Hvernig má það vera?
Forsætisráðherra kýs að slá
skjaldborg um bankaráðsformann-
inn og hefur óskoraðan stuðning
allra þingmanna beggja stjórn-
arflokkanna til að taka þannig á
málinu. Sú afstaða bendir ekki til
að menn hafi dregið lærdóm af
rannsóknarnefndarskýrslunni.
Annar hvor ber ábyrgð
Í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis eru enn fremur sett ný viðmið varðandi athafna-leysi ráðherra og embættis-
manna. Þeim ber nú að sýna frum-
kvæði til að koma í veg fyrir að
hlutir fari úr skorðum eða á annan
veg en lög mæla fyrir um megi þeim
vera ljóst að slíkt geti gerst.
Hafa þessi sjónarmið haft áhrif
á umræðuna um þetta mál? Satt
best að segja engin. Hvorki af hálfu
stjórnarmeirihlutans né stjórnar-
andstöðunnar.
Tölvuskeytin sýna að forsætisráð-
herra mátti vera ljóst að til skoðunar
væri að finna hjáleið um launaþaks-
lögin. Ef taka á mark á rannsóknar-
nefndarskýrslunni hefði forsætis-
ráðherra að gefnu þessu tilefni borið
að gera ráðstafanir þá þegar til að
koma í veg fyrir ólögmætar tilraun-
ir í þá veru. Jafnframt hefði hann
átt að skjalfesta allar upplýsingar
og ákvarðanir þar að lútandi.
Augljóst er að hér hefur forsætis-
ráðherra sýnt af sér vanrækslu í
starfi samkvæmt viðmiði rannsókn-
arnefndarinnar. Ekki er þar með
sagt að vanrækslan sé þess eðlis að
hún kalli á afsögn. Eðlilegt er hins
vegar að Alþingi fjalli um atburði
eins og þennan og staðfesti eftir
atvikum ámælisvert athafnaleysi
með ályktun.
Stjórnarandstaðan hefur látið
ógert að draga þessa hlið inn í
umræðuna. Það sýnir að hún má
rækja aðhaldshlutverk sitt betur.
Líta verður til þess að viðbragðs-
leysi Alþingis í þessu máli skapar
fordæmi. Alvarlegast er þó að for-
sætisráðherra virðist skella skolla-
eyrum við nýjum siðferðilegum
kröfum ef þær snúa að honum sjálf-
um eða trúnaðarmönnum hans. Þær
eiga bara við pólitíska andstæðinga.
Hvað hefur breyst?
Ábyrgð á athafnaleysi
G
ærdagurinn var merkisdagur í sögu mannréttindabar-
áttu á Íslandi. Alþingi samþykkti frumvarp um að ein
hjúskaparlög gildi fyrir samkynhneigða og gagnkyn-
hneigða. Hjónaband samkynhneigðra para verður ekki
lengur sett í annan flokk og kallað staðfest samvist; það
heitir nú hjónaband að lögum.
Þessi samhljóða samþykkt Alþingis er endapunktur á langri bar-
áttu sem segja má að hafi hafizt með stofnun Samtakanna 78 fyrir 32
árum. Þá voru samkynhneigðir varla sýnilegir í íslenzku samfélagi.
Þeir voru í felum og ef upp um kynhneigð þeirra komst gátu þeir lent
í að missa vinnuna eða húsnæðið. Þeim voru valin hin verstu skamm-
aryrði og ráðizt að þeim með bæði líkamlegu og andlegu ofbeldi. Þeir
gátu ekki skráð sig í sambúð, hvað þá gifzt eða ættleitt börn.
Baráttumenn fyrir réttindum samkynhneigðra vissu sem er, að
fordómar spretta oftast nær af fáfræði. Þeir lögðu því áherzlu á
menntun og fræðslu, sem hefur skilað árangri. Almenn viðhorfs-
breyting gagnvart samkynhneigð hefur orðið á Íslandi.
Jafnréttisáfangarnir hafa síðan
náðst einn af öðrum; sá fyrsti árið
1992 er mismunun varðandi sam-
ræðisaldur var afnumin. Fjórum
árum síðar fengu samkynhneigð-
ir að skrá sig í staðfesta samvist
og bann við því að ráðast að fólki
vegna kynhneigðar var sett í
hegningarlög. Næst kom leyfi
til stjúpættleiðinga, þá til tækni-
frjóvgana og frumættleiðinga. Fyrir tveimur árum var trúfélögum
veitt heimild til að staðfesta samvist samkynhneigðra. Þá spáðu
margir því að þess yrði ekki langt að bíða að ein hjúskaparlög yrðu
sett. Nú hefur það gengið eftir.
Baráttumenn fyrir réttindum samkynhneigðra hafa oft fengið að
heyra að nú sé nóg komið af réttarbótum. Ekki geti samkynhneigðir
og gagnkynhneigðir setið við sama borð á öllum sviðum. En mann-
réttindi eru þess eðlis, að ekki er hægt að gefa af þeim afslátt. Löng
barátta skilaði loksins fullum sigri í gær.
Raddir um að með því að samkynhneigðir öðlist hlutdeild í hjóna-
bandinu sé gildi þess fyrir gagnkynhneigð hjón með einhverjum
hætti rýrt, eru hjáróma. Það styrkir hjónabandið sem samfélags-
stofnun að fleiri fái notið kosta þess, en veikir það ekki.
Þjóðkirkjan hefur átt í vandræðum með að opna hjónabandið fyrir
samkynhneigðum. Málið hefur bögglazt óþarflega mikið fyrir kirkj-
unnar þjónum og afleiðingin orðið sú að margir samkynhneigðir og
aðstandendur þeirra telja sig ekki velkomna í kirkjunni, sem gefur
sig þó út fyrir að standa allri þjóðinni opin. Að undanförnu hefur
komið skýrt í ljós að meirihluti er innan kirkjunnar fyrir því að
ein hjúskaparlög gildi. Þeir prestar sem ekki treysta sér til að vígja
samkynhneigð hjón geta hafnað því. Það er ekki vandamál, enda
hafa samkynhneigðir ekkert til presta með þá skoðun að sækja. En
kirkjan sem slík á nú að hætta vandræðaganginum og taka samkyn-
hneigðum opnum örmum, í anda kærleiksboðskapar Krists, í stað
þess að hengja sig í bókstafinn. Það hefur kirkjan gert áður í öðrum
málum og orðið öllum til góðs.
Samkynhneigðir njóta nú loksins allra sömu
réttinda og gagnkynhneigðir.
Afnám
mismununar
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
Ingibjörg Hjartardóttir
les úr bók sinni í dag kl. 15.
Hlustarinn hefur
hlotið mikið lof
og frábæra dóma.
Fjölbreytt dagskrá
í Bókabúð Máls
og menningar
milli kl. 15 og 18.