Fréttablaðið - 01.10.2010, Blaðsíða 58

38 1. október 2010 FÖSTUDAGUR38
menning@frettabladid.is
Í MINNINGU ARKITEKTS Slegið verður upp dagskrá helgaðri Jóni Haraldssyni arkitekt á Kjarvalsstöðum um helgina.
Haraldur Jónsson myndlistarmaður og sonur Jóns, setur upp innsetningu, þar sem meðal annars verður brugðið upp mynd af
byggingarlist og iðnhönnun Jóns, auk hljóðmyndar sem unnin er í samstarfi við Guðna Tómasson útvarpsmann.
Hrunið var meðal ann-
ars afleiðing löngu úrelts
stjórnmálakerfis sem er
orðið svo rótgróið að það
breytist líklega ekki í bráð.
Þetta er meðal niðurstaðna
Sigurðar Gylfa Magnússon-
ar sagnfræðings í nýlegu
yfirlitsriti um sögu Íslands,
sem kom út í Englandi á
dögunum.
Á dögunum kom út í Englandi
bókin Wasteland with Words - A
Social History of Iceland, eftir
Sigurð Gylfa Magnússon sagn-
fræðing. Þar er meðal annars fjall-
að um aðdraganda hrunsins í ljósi
þriggja alda þjóðfélagsþróunar hér
á landi.
Forlagið Reakton Books gefur
bókina út en það fór þess á leit
við Sigurð að skrifa yfirlitsrit um
Íslandssögu síðastliðinna þriggja
alda árið 2003. „Mér fannst þetta
spennandi áskorun,“ segir Sig-
urður Gylfi. „Ég hef verið afar
gagnrýninn á ritun hefðbundinn-
ar yfirlitssögu og leit á þetta sem
tækifæri til að skrifa öðruvísi rit
með áherslum „míkrósögunnar“.
Bókin er óvenjulegt yfirlitsrit að
því leyti að hún leggur áherslu á
einstaklinginn. Ég beini sjónum að
einstaklingum sem uxu úr grasi á
Íslandi, sérstaklega út frá menn-
ingar- og menntasjónarmiðum og
reyni að velta fyrir mér hvernig
þau mótuðu fólk á 18., 19. og 20.
öld. Ég set þetta auðvitað líka í
samhengi við efnahagsmál og pól-
itík en út frá sjónarhorni einstakl-
ingsins.“
Þróun nútíma Íslands
Sigurður Gylfi átti að skila hand-
riti í árslok 2008, þegar efnahags-
hrunið reið yfir. Í kjölfarið fékk
hann nokkurra mánaða frest til
að gera nokkrar áherslubreyting-
ar á bókinni. „Bókin varð því að
eins konar rökstuðningi fyrir því
hvernig nútíma Ísland hafði þró-
ast og hvers vegna það sigldi í
strand.“
Í stuttu máli telur Sigurður Gylfi
að ástæðan fyrir óförum Íslend-
inga á 21. öld hafi mátt rekja til
þess að hið pólitíska kerfi hafi lítið
breyst undanfarna öld. „Í upphafi
20. aldar er komið á ákveðnu pólit-
ísku kerfi sem nær ekki að þróast
meðan allir aðrir þættir gera það.
Með öðrum orðum tókum við að
mennta stóran hóp fólks, sem við
náum aldrei að nýta því það gilda
önnur sjónarmið þegar er verið að
ráða í opinbera geirann og hið pól-
itíska kerfi; aðrar reglur en hæfn-
islögmál.“
Staðnað kerfi sem festist í sessi
Sigurður Gylfi segir að þær verk-
lagsreglur sem gildi enn í hinu
pólitíska kerfi á Íslandi hafi verið
rökréttar í upphafi 20. aldar, þegar
menntunarstig þjóðarinnar var
lágt. „Þá hnipptu menn bara í þá
sem þeir þekktu, sem voru yfirleitt
aðrir karlar, og treystu til góðra
verka. Þrátt fyrir að hafa orðið
úrelt þegar leið á öldina endurnýj-
ast þessi sjónarmið ekki; þvert á
móti viðheldur hið pólitíska kerfi
sjálfu sér og styrkist ef eitthvað er
og til verður heill kúltúr í kringum
það sem er einstaklega ógagnsær,
samanber fjármál stjórnmála-
flokka.“
Þessi arfleifð hefur enn trausta-
tak á íslensku samfélagi að mati
Sigurðar Gylfa og honum finnst
ólíklegt að það eigi eftir að breyt-
ast.
„Þetta kerfi hefur afar sterk-
ar rætur í íslensku samfélagi.
Það tengist til dæmis atvinnulífi
sterkum böndum og áhrifum þess
hefur verið fleytt áfram gegnum
einkavæðingu fyrirtækja. Þetta er
þekkt saga. Ég tel því litlar líkur
á að það sé að fara að endurnýja
sig, heldur reyna að standa af sér
öll veður.“
Wasteland with Words hefur
vakið nokkra athygli ytra, til
dæmis hefur verið fjallað um hana
í The Economist og Times. Sigurð-
ur Gylfi segir það hafa komið til
tals að gefa hana út en ekkert sé
ákveðið í þeim efnum en enska
útgáfan er fáanleg í bókabúðum
hér á landi.
bergsteinn@frettabladid.is
Úrelt kerfi en mun
ekki breytast í bráð
SIGURÐUR GYLFI MAGNÚSSON Hið pólitíska kerfi sem hér ríkir var eðlilegt í upphafi
20. aldar, en festi sig í sessi og staðnaði meðan allir aðrir þættir samfélagsins þróuð-
ust. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Ný bók um skopmyndamálið
svonefnda eftir Flemming Rose,
menningarritstjóra Jótlands-
póstsins, kom út í Danmörku í
gær.
Rose bar ritstjórnarlega ábyrgð
á birtingu skopmynda af Múham-
eð spámanni í Jótlandspóstinum
fyrir rúmum fjórum árum, sem
vöktu miklar og harðvítugar deil-
ur. Bókinni, sem nefnist Tavshed-
ens tyranni eða Alræði þagnar-
innar, er lýst sem persónulegri
frásögn Rose af atburðarásinni
þegar teikningarnar voru birt-
ar sem og siðfræðilegum vanga-
veltum um tjáningarfrelsi og
sambúð ólíkra menningarhópa.
Útgáfa bókarinnar vakti mikla
athygli í Danmörku í gær og eru
skiptar skoðanir á henni. Bóka-
rýnir Berlingske Tidende lofar
bókina í hástert og gefur henni
fullt hús stiga. Gagnrýnandi
Ekstra Bladet er ekki jafn upp-
numinn en segir hana engu að
síður spennandi og mikilvæga
heimild um samtímasögu, en
miðlar á borð við Politiken taka
bókinni með meiri fyrirvara. - bs
Ný bók um skopmyndamálið