Fréttablaðið - 09.10.2010, Blaðsíða 18

18 9. október 2010 LAUGARDAGUR
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Fréttablaðið og Vísir hvetja lesendur til að senda línu og
leggja orð í belg um málefni líðandi stundar. Greinar og
bréf skulu vera stutt og gagnorð. Tekið er á móti efni á
netfanginu greinar@frettabladid.is eða á vefsíðu Vísis, þar
sem finna má nánari leiðbeiningar. Ritstjórn ákveður hvort
efni birtist í Fréttablaðinu eða Vísi eða í báðum miðlunum
að hluta eða í heild. Áskilinn er réttur til leiðréttinga og til
að stytta efni.
Hvað getum við gert?
Það er ríkisstjórn í landinu. Allt frá því að Íslendingar
endurheimtu heimastjórn hefur
þótt augljóst að valdi ríkisstjórn-
ar eigi að fylgja ábyrgð á aðgerð-
um og aðgerðaleysi, að minnsta
kosti pólitíska ábyrgð.
Í ótrúlegum vandræðagangi
sínum hefur ríkisstjórninni og
málsvörum hennar þó tekist
að nýta stærsta hæfileika sinn,
spunafærnina, til að láta umræð-
una snúast um að stjórnmálin
öll séu ómöguleg. Athyglinni er
dreift frá vanda ríkisstjórnar-
innar með því að setja alla undir
sama hatt og leitast við að láta
ábyrgðina hvíla jafnt hjá ríkis-
stjórn sem hefur tekið sér allt
vald og hinni valdalausu stjórn-
arandstöðu. Vinstrisinnaðir spek-
ingar sjá að stjórnin virkar ekki
en telja sig knúna til að hnýta í
alla aðra í leiðinni. Hver étur
upp eftir öðrum orðaval sem er
til þess eins ætlað að setja alla
í einn flokk, stjórnmálastéttin,
fjórflokkurinn o.s.frv.
Karp stjórnmálastéttarinnar
Ráðherrar mæta aldrei í viðtal
eða ræðustól þessa dagana án
þess að tala um að vandinn liggi
hjá þinginu öllu, allir þurfi að
taka sig á, ekki bara ríkisstjórn-
in. Svo er látið eins og vandinn sé
karp og skotgrafarhernaður í pól-
itíkinni frekar en stefna stjórn-
valda. Þetta stenst ekki skoðun.
Að langmestu leyti er umræða í
þingsal og í nefndum yfirveguð
og hófstillt. Það þykir eðli máls-
ins samkvæmt helst fréttnæmt
þegar mönnum lendir saman og
þar af leiðandi er langmest fjall-
að um þau tilvik þar sem tekist
er á.
Langflest mál ríkisstjórnar-
innar fara mótatkvæðalaust í
gegnum þingið. Á þessu ári hafa
aðeins þrjú frumvörp fengið
meira en tvö nei-atkvæði. Mesti
fjöldi nei-atkvæða var 12.
Hver er þá vandinn?
Vandinn er sá að frá ríkisstjórn-
inni koma ekki þau mál sem á
þarf að halda. Ráðandi stefna
virkar ekki og tillögur frá stjórn-
arandstöðu eru látnar hverfa.
Samt leyfa menn sér að flokka
stjórnarandstöðuna með ríkis-
stjórninni og kenna henni um
stefnu stjórnvalda ekki síður en
stjórnvöldum sjálfum. Þegar við
reynum að vara við því að stað-
an sé verri en ríkisstjórnin held-
ur fram og kalli því á aðrar og
róttækari aðgerðir en þær sem
koma frá ríkisstjórninni, spila
spunamenn stjórnarliðsins því
út að framsóknarmenn séu of
neikvæðir.
Þegar endalausar tilraunir
til að leiðbeina duga ekki (ekki
einu sinni gagnvart minnihluta-
stjórn) og við reynum að berjast
fyrir því að á okkur sé hlustað og
horfið frá skaðlegri stefnu glym-
ur í spunaliðinu að við séum of
hörð og eigum að sýna meiri auð-
mýkt.
Samvinna
Samvinna um úrlausn stórra
vandamála er gríðarlega mikil-
væg. Svo mikla trú höfðum við á
því að allir hlytu að vinna saman
að því að taka á bráðavanda heim-
ila og fyrirtækja að við treyst-
um öðrum flokkum til að halda
um stjórnartaumana í minni-
hlutastjórn. En þegar erlendir
kröfuhafar eru teknir fram yfir
almenning bæði varðandi skuldir
heimilana og ólögmætar kröfur á
ríkið er ekki hægt að láta það við-
gangast í nafni samvinnu.
Þegar kemur á daginn að slíkur
grundvallarmunur er á stefnu
stjórnmálaflokka og það traust
sem sýnt var með því að verja
minnihlutastjórn er ekki einu
sinni endurgoldið með því svo
mikið sem að hlusta á tillögur til
úrbóta (heldur beinlínis ráðist á
þær) er ekki hægt að láta stjórn-
völdum það eftir í nafni sam-
stöðu. Stjórnarandstaða sem leyf-
ir ríkisstjórn að gera stórkostleg
mistök bregst hlutverki sínu.
Hlutverk stjórnarandstöðu
Í lýðræðisfyrirkomulagi okkar er
það hlutverk stjórnarandstöðu að
veita valdhöfunum aðhald. Það er
merkilegt að rétt eftir að samfé-
lagið lenti í gríðarlegum ógöng-
um vegna þess að það skorti
gagnrýni, og enginn mátti vera
neikvæður á ríkjandi tíðaranda,
skuli vera komin upp sterkari
krafa en nokkru sinni um með-
virkni og öll gagnrýni á stjórn-
völd eða átök um stefnu flokkuð
sem neikvæð.
Ímyndarstjórnmál
Þegar svo kemur á daginn að það
sem kallað var neikvæðni reynd-
ist allt satt og rétt er ekki haft
fyrir því að rifja upp á hverju
áróðurinn byggðist. Það gleym-
ist en stimplinum er viðhaldið
og hann endurnýttur. Þannig
fara stjórnmál að snúast fyrst
og fremst um ímynd en ekki þá
umræðu sem við þurfum að eiga
um stefnu og lausnir.
Hvað er til ráða?
Lýðræðið snýst um að gera upp
á milli ólíkrar stefnu (flokka) og
manna. Þannig refsa menn þeim
sem ekki standa sig og verðlauna
hina. Í því liggur hvatinn til að
gera betur. Þegar allir eru sett-
ir undir sama hatt hættir lýð-
ræðið að virka. Það sama á við
þegar afstaða til manna og flokka
er tekin fyrst og fremst út frá
ímynd og spuna. Umræðan sem
er orðin allsráðandi um íslensk
stjórnmál er ekki til þess fallin
að bæta virkni lýðræðisins eða
leiða fram lausnir. Hún er held-
ur ekki sanngjörn:
Að undanförnu hafa þau stefnu-
mál sem framsóknarmenn hafa
barist fyrir, með öllum tiltækum
ráðum, sannað gildi sitt. Öll þau
atriði sem nú eru hvað háværast-
ar kröfur um, og rökin sem menn
sjá nú fyrir réttmæti krafnanna,
eru nákvæmlega þau sömu og
framsóknarmenn hafa haldið
fram undanfarin 2 ár. Á næstu
dögum mun ég fara yfir þá sögu
í tveimur greinum.
Það er nóg komið af spuna. Ef
við viljum raunverulega bæta
samfélagið þurfum við að fara
að ræða pólitík.
Stjórnmál
Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson
Formaður
Framsóknarflokksins
Settur saksóknari komst að þeirri niðurstöðu eftir að skýrsla RNA
lá fyrir að ekki væri „að svo stöddu
tilefni til að efna til sakamálarann-
sóknar“ á hendur þremur fyrrv.
bankastjórum Seðlabankans né for-
stjóra FME. Þessir virðast því vera
lausir allra mála.
Ráðherrarnir þrír sátu þá eftir til
afgreiðslu hjá þingmannanefndinni.
Einhverra hluta vegna og án útskýr-
inga kaus hún að takmarka verk-
efni sitt við það „að móta afstöðu
til ábyrgðar í málinu“ við ákvæði
laga um ráðherraábyrgð og þar með
þriggja ára fyrningarreglur þeirra. Í
bókun fulltrúa Sjálfstæðis flokksins
er að vísu að finna tvær fullyrðing-
ar er að þessu lúta, sem hvorug fær
staðist. Önnur er sú að það falli utan
verksviðs þingmannanefndarinn-
ar „að fjalla um mögulega ábyrgð
annarra en þeirra sem ráðaherra-
ábyrgðarlögin taka til“, sem er rangt
(þó það sé annarra að fjalla um van-
rækslubrot bankastjóranna og for-
stjórans). Og svo hin, að þingmanna-
nefndinni hafi „skv. 6. mgr. 15. gr.
laganna um rannsóknarnefndina
sérstaklega verið falið að móta
afstöðu til hugsanlegrar ábyrgðar
í málinu á grundvelli laga um ráð-
herraábyrgð, nr. 4/1963.“ Tilvísuð
6. mgr. 15. gr. geymir ekki ákvæði
um neitt annað en fyrningu, þar sem
segir að kosning þingmannanefndar-
innar hafi sömu réttaráhrif og kosn-
ing rannsóknarnefndar skv. 39. gr.
stjórnarskrárinnar til athugunar á
störfum ráðherra.
Þessa þrengingu nefndarinnar
á verksviði sínu tel ég vera önnur
megin „mistök“ Alþingis í þessu
máli. Ef raunverulegur vilji var
til heiðarlegs uppgjörs gagnvart
þjóðinni þá var rangt af nefndinni
að takmarka þær tillögur sem hún
lagði fyrir Alþingi við þá sem hún
áleit að bæru ábyrgð og „sök“ sam-
kvæmt ráðherraábyrgðar lögunum
einum. Þegar af þeirri ástæðu að
þær aðstæður sem ollu hruninu áttu
sér aðdraganda í fyrri gerðum og
ákvörðunum, a.m.k. allt frá því að
ráðist var í einkavæðingu bankanna
eins og gerð er grein fyrir í skýrslu
rannsóknarnefndarinnar. Því hefði
það verið bæði sanngjarnara og
réttlátara og í anda jafnræðis að
viðbrögð Alþingis hefðu náð til allra
þeirra þátta sem skýrsla rannsókn-
arnefndarinnar fjallar um. Nefnd-
in gat að sjálfsögðu rannsakað og
ályktað um þátt fleiri aðila í hrun-
inu og gefið þeim kost á að koma
athugasemdum sínum á framfæri.
Hún gat síðan eftir avikum lagt til
við þingheim að þeir sem hún teldi
ábyrga/seka sættu ámæli eða vítum
– eins og bent hefur verið á að tíðk-
ast m.a. í Damörku – í stað eða sam-
hliða tillögum um ákærur á grund-
velli ráðherraábyrgðarlaganna.
Þriðju „mistök“ Alþingis leiða
af hinum tveimur, það er atkvæða-
greiðslan sjálf um ákærurnar á
hendur fyrrv. fjórum ráðherrum.
Á Alþingi sitja enn fyrrum sam-
starfsmenn þeirra ráðherra, sem
þingmannanefndin lagði til að yrðu
ákærðir og fyrirfram mátti vera
ljóst að þeir gætu varla annað en
samsamað sig þeim. Auk þessa
komu meira að segja nokkrir hinna
fyrrnefndu sjálfir til álita sem van-
rækslukandidatar. Sumum þeirra
ber – enn til viðbótar – heldur ekki
saman um ýmis atvik og atburði
í undanfara hrunsins við þá sem
þingmannanefndin lagði til að yrðu
ákærðir. Ég ætla eins og málum er
háttað að tvennt brjóti gegn rétt-
lætiskennd almennings. Annars
vegar að einn maður skuli standa
eftir sem sökunautur fyrir allt sem
aflaga fór í stjórnsýslunni um langt
árabil og hins vegar að það ráðist af
atkvæðagreiðslu samverkamanna,
jafnvel venslamanns, hverjir sæta
saksókn fyrir Landsdómi og hverjir
ekki. Ekki síst fyrir það að sáralít-
ill munur var á sakargiftum þeirra
sem þingsályktunartillagan tók til.
Vitaskuld áttu samráðherrar þeirra
sem tillagan um ákæru tók til að
sitja hjá eða víkja sæti, eðli máls-
ins samkvæmt þó ekki væri beinni
lagaskyldu til að dreifa.
Hvað varðar „sakir“ þess eina
fyrrv. ráðherra, sem að óbreyttu
mun brátt standa frammi fyrir
Landsdómi, þá finnst mér vert að
árétta að rannsóknarnefnd Alþing-
is kvað ekki upp úr um vanrækslu
hans skv. lögum um ráðherraábyrgð.
Nefndin tók það sérstaklega fram að
mat hennar væri aðeins í skilningi
ákvæða laganna um rannsóknar-
nefndina sjálfa „og ekki sambæri-
legt við mat samkvæmt ákvæðum
laga um ráðherraábyrgð“ og ekki
dómur, „hún færi ekki með dóms-
vald“. Ráðherraábyrgðarlögin krefj-
ast þess til sakfellis að sýnt sé fram
á ásetning eða stórkostlegt gáleysi
og það eru vissulega mikil áhöld
um hvort refsiheimildir laganna
séu nægilega skýrar. Þó jafna megi
Landsdómi til danska ríkisréttarins
við mat á því hvort hann fái staðist
skv. Mannréttindasáttmála Evrópu
er hitt ljóst að málsatvikum og saka-
refni Tamila-málsins danska verður
ekki jafnað til þeirra sem við stönd-
um frammi fyrir – og að mínu mati
og margra annarra yfirgnæfandi
líkur á sýknu Landsdóms.
Ber þá enginn ábyrgð á hrun-
inu?
Meira um Landsdóm og réttlætiskennd
Landsdómur
Jónína
Bjartmarz
Lögfræðingur og
athafnakona
Sértilboð til Antalya
í Tyrklandi
26. október í 9 nætur
Frá kr. 139.700
Heimsferðir bjóða frábæra haust-
ferð til Antalya í Tyrklandi þann
26.október í 9 nætur.
Antalya er einn allra vinsælasti ferðamanna-
staður Tyrklands og þar er veðurlag mjög
þægilegt í október og nóvember. Glæsileg
hótel og fjölbreytt mannlíf og fyrsta flokks
aðstæður í hvívetna fyrir ferðamenn.
Kr. 139.700 – Porto Bello *****
Netverð á mann, m.v. tvo fullorðna og 2 börn í fjölsky-
lduherbergi, allt innifalið. Sértilboð 26. október í 9 nætur.
Kr. 169.800 – Porto Bello *****
Netverð á mann, m.v. gistingu í tvíbýli, allt innifalið.
Sértilboð 26. október í 9 nætur.
Kr. 157.140 – Sherwood Breezes Resort*****
Netverð á mann, m.v. tvo fullorðna og 2 börn í fjölskyldu-
herbergi, allt innifalið. Sértilboð 26. október í 9 nætur.
Kr. 187.900 – Sheerwood Breezes Resort*****
Netverð á mann, m.v. gistingu í tvíbýli, allt innifalið.
Sértilboð 26. október í 9 nætur.