Fréttablaðið - 22.01.2011, Blaðsíða 12

12 22. janúar 2011 LAUGARDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Umræðan um auðlinda-mál er heit og þrungin tilfinningum. Hún snýst um tvær staðhæfingar.
Sú fyrri er: Auðlindirnar eiga að
vera í almannaeigu. Sú síðari:
Almenningur á að njóta arðsins.
Forsætisráðherra hefur gefið fyrir-
heit um þjóðaratkvæðagreiðslu
um þessar staðhæfingar.
Ekki þarf að eyða tíma í að spá
í úrslitin. Hitt er áhugaverðara að
íhuga hvaða breytingar það muni
hafa í för með sér þegar allir hafa
krossað við já. Forsætisráðherra
hefur ekki gefið svör við því. Í
ljósi þess að nú eiga stjórnmál að
byggjast á upplýstri umræðu og
gegnsæi má gera kröfu til þess
að forsætis -
ráðherra svari
þeirri spurn-
ingu áður en
hann stefnir
þjóðinni til kjör-
fundar. Yfirlýs-
ingagleðin legg-
ur honum þá
ábyrgð á herðar
að hafa frum-
kvæði að dýpri
umræðu.
Einhverjir kunna að segja að
hér þurfi engra skýringa við. Er
það svo? Tökum dæmi: Forsætis-
ráðherra hefur lofað að ríkis-
stjórnin muni vinda ofan af
kaupum Magma á HS-orku. Í bók-
staflegri merkingu þýðir það þjóð-
nýtingu. Hún kostar þrjátíu millj-
arða króna. Vextirnir af þeirri
upphæð verða annaðhvort teknir
af velferðarkerfinu eða almenn-
ingi í hærri sköttum.
HS orka á enga auðlind. Hún
greiðir hins vegar auðlindagjald
til þeirra opinberu aðila sem hana
eiga. Sumir hafa sagt að kross við
já í atkvæðagreiðslunni um auð-
lindir í almannaeigu þýði ekki
þjóðnýtingu heldur aðeins að
samningstíminn um afnotin verði
styttur. Auðlindagjaldið ræðst
nokkuð af lengd samningstímans.
Að stytta samninginn kann því að
rýra tekjur opinberra aðila af auð-
lindinni.
Þörf á dýpri umræðu
Að því er varðar HS orku þarf forsætisráðherra að svara því hvor þess-ara kosta verður fyrir
valinu þegar þjóðin hefur sagt
já. Að því búnu þarf að rökstyðja
almannahagsmunina. Velji ráð-
herrann fyrri kostinn þarf hann
að útskýra nánar hvernig skerð-
ing á framlögum til velferðarkerf-
isins eða hærri skattar hjálpa til
við að ná því marki að almenning-
ur njóti arðsins. Verði seinni kost-
urinn fyrir valinu þarf að skýra
út hvernig lægra auðlindagjald
þjónar hagsmunum almennings í
þeim sveitarfélögum sem gjald-
ið fá.
Þær raddir hafa heyrst að óskyn-
samlegt væri að efna til þjóðar-
atkvæðagreiðslu um almannaeign
á auðlindum eins og sakir standa.
Rétt málsmeðferð væri sú að fela
stjórnlagaþingi að gera tillögur
um þess konar orðalag í stjórnar-
skrá. Margt mælir með þeirri máls-
meðferð þó að hún gangi þvert á
þau fyrirheit sem forsætis ráðherra
hefur gefið.
Segjum svo að þessi leið verði
farin. Leysir það menn undan því
að svara spurningum um það hvað
felst í slíkum ákvæðum. Svarið er:
Nei. Áður en þjóðin fær tækifæri
til að taka afstöðu til nýrrar stjórn-
arskrár í þjóðaratkvæðagreiðslu
þarf hún vitaskuld að vera upplýst
um hvað í staðhæfingunum felst.
Verði þessum málum vísað til
stjórnlagaþingsins án fyrirfram
þjóðaratkvæðagreiðslu þarf stjórn-
lagaþingið sjálft að svara þessum
spurningum og reyndar fjölda-
mörgum öðrum af sama toga áður
en ákvörðun er tekin. Þingið getur
líka kallað eftir svörum frá ríkis-
stjórninni ef það vill byggja á mati
hennar.
Almenningur á rétt á svörum
Langsamlega stærsti hluti nýtanlegrar orku í jarðhita og fallvötnum er þegar í eigu ríkis og sveitarfélaga.
Það breytir ekki hinu að hluti þess-
ara réttinda er enn í einkaeigu. Til
að mynda stendur þannig á um lít-
inn hluta vatnsréttinda í neðri
hluta Þjórsár.
Fyrir nokkrum árum varð veru-
leg umræða um hvort unnt væri
að nota heimildir orkulaganna til
að taka þessi vatnsréttindi í neðri
hluta Þjórsár eignarnámi. Ýmsir
töldu þá að hagnýting orkunnar í
þágu stóriðju væri ekki almanna-
hagsmunir í skilningi laganna.
Þingmenn úr röðum VG og Sjálf-
stæðisflokksins vörðu þá einka-
eignaréttinn. Ljóst var að einka-
eignarétturinn var í þessu tilviki
hindrun í vegi virkjunaráforma. Á
að breyta þessari réttarstöðu?
Bændur eiga veiðirétt í ám og
vötnum. Á að þjóðnýta hann? Ef
það er ekki ætlunin þarf að skýra
betur út hvað þjóðareign á nátt-
úruauðlindum þýðir. Kjarni vand-
ans er í því fólginn að umræðan
hefur verið færð á hæsta stig til-
finninga með skírskotun í einföld
slagorð en án þess að brjóta við-
fangsefnið efnislega til mergjar.
Það hefur verið kallað eftir
gagnsæi og upplýstri umræðu.
Forsætisráðherra hleypur eftir
slagorðum í tunnumótmælum og
undirskriftarsöfnunum. Eru hinir
almannahagsmunirnir ekki jafn
ríkir að upplýst verði fyrir fram
að hvaða markmiðum er verið
að stefna, hverju á að breyta og
hverju ekki?
Það er ekki nóg að tala um upp-
lýsta umræðu. Hún þarf að vera
lifandi veruleiki. Í þessu máli
hefur forsætisráðherra ekki tekist
að standa undir þeim kröfum.
Slagorð eða upplýsing?
ÞORSTEINN
PÁLSSON
S
nemma í janúar krafðist bandaríska dómsmálaráðuneytið
þess að fá gögn samskiptavefsins Twitter um Birgittu
Jónsdóttur, þingkonu Hreyfingarinnar. Um leið var
krafist gagna um Julian Assange, ritstjóra Wikileaks,
Jacob Applebaum og Rop Gonggrijp, sem báðir hafa
starfað með Wikileaks, og um Bradley Manning, bandarískan
hermann sem yfirvöld vestra
hafa grunaðan um að hafa lekið
til Wikileaks gögnum um stríðs-
rekstur Bandaríkjanna. Á meðal
þeirra gagna er myndband sem
vakti mikla athygli í fyrravor og
sýndi loftárás Bandaríkjahers á
óbreytta borgara og fréttamenn
Reuters í Bagdad.
Krafist var gagna allt frá því í nóvember 2009, þegar talið er að
tengsl hafi komist á milli Wikileaks og Mannings. Á árinu 2009
hóf Birgitta einnig samstarf við uppljóstrunarvefinn og vann,
ásamt fréttamönnum Ríkisútvarpsins, að birtingu myndbands-
ins. Með þessa atburðarás í huga gæti einhverjum dottið í hug
að hrapað hafi verið að ályktunum þegar Wikileaks og Birgitta
eru orðuð við fartölvu sem fannst í skrifstofuhúsnæði Alþingis í
febrúarbyrjun í fyrra. „Það vekur auðvitað grunsemdir, svo það
sé bara sagt, að þessi tölva hafi fundist í skrifstofuhúsnæði Hreyf-
ingarinnar, ekki síst vegna tengsla eins háttvirts þingmanns við
vef sem hefur það að markmiði að birta illa fengin gögn,“ sagði
þingmaðurinn Sigurður Kári Kristjánsson í umræðum á Alþingi í
fyrradag. Jón Gunnarsson þingmaður bætti í og benti á að Julian
Assange og jafnvel fleiri frá Wikileaks hefðu verið á svæðinu á
þessum tíma.
Vert er að geta þess að umræddri tölvu var komið fyrir í skrif-
stofu sem ekki var í notkun og virðist hafa verið ætlað að brjótast
inn á innri vef Alþingis eða hlera einhver þau samskipti sem fram
fóru í húsnæðinu. Rannsókn lögreglu á málinu skilaði engu.
Nú getur maður spurt sig hvort Birgitta Jónsdóttir hafi þurft
á einhverri leynitölvu að halda til að komast í gögn á innri
vef Alþingis. Væntanlega standa henni þar allar dyr opnar.
Skrifstofan þar sem tölvan fannst er hins vegar við hliðina á
skrifstofu Birgittu. Nær lagi væri að velta því upp hver kynni að
hafa af því hag að njósna um hana og samstarfsmenn hennar.
Þá væri auðvitað stílbrot hjá Wikileaks, sem byggir á því að
fólk leki til vefsins trúnaðargögnum, að hafa þarna beitt sér í
njósnastarfsemi. Slík iðja hefur til þessa fremur verið á hendi
annarra, svo sem lögreglu eða leyniþjónusta. Nærtækara virðist
að spyrja hvort íslensk lögregluyfirvöld hafi verið FBI eða CIA
innan handar við að njósna um samstarfsfólk Wikileaks.
Auðvitað er alvörumál ef einhver getur komið njósnabúnaði
fyrir í húsnæði Alþingis. Mikilvægt er samt að fara ekki út af
sporinu í vangaveltum um hver gerði hvað. Málið er óupplýst og
skaði virðist óverulegur. Eins og sakir standa er líklega heilla-
drýgst að reyna að fyrirbyggja að eitthvað viðlíka endurtaki
sig.
Óvarlega hrapað að ályktunum í tölvumáli:
Um hverja
er njósnað?
SKOÐUN
Óli Kristján
Ármannsson
olikr@frettabladid.is
Námskeið við
ræðukvíða
Kvíðameðferðarstöðin stendur nú fyrir 6 vikna nám-
skeiði við ræðukvíða.
Námskeiðið byggir á aðferðum hugrænnar atferlis-
meðferðar og er miðað að þeim sem ræðukvíði
truflar í daglegu lífi og starfi.
Námskeiðið hefst mánudaginn 31. janúar kl. 17
og stendur yfir í 6 vikur.
Skráning fer fram hjá Kvíðameðferðarstöðinni í síma
534-0110/822-0043 eða með tölvupósti á
kms@kms.is. Athugið að hámarksfjöldi þátttakenda
á námskeiðinu er 12.