Fréttablaðið - 22.01.2011, Blaðsíða 16

16 22. janúar 2011 LAUGARDAGUR
Ríkisendurskoðun hefur af ein-hverjum ástæðum gengið fram
fyrir skjöldu og gert þá kröfu,
að lögum um réttindi og skyldur
ríkis starfsmanna verði breytt.
Breytingarnar eiga að gera for-
stöðumönnum auðveldara fyrir
að reka fólk úr starfi. Hér er á
ferðinni í hæsta máta ósmekkleg
og ómálefnaleg áhersla hjá ríkis-
stofnun, þegar ríkisstjórn lands-
ins leitar allra leiða til að vinna
gegn atvinnuleysi. Fulltrúar
Ríkis endurskoðunar lýstu þess-
ari áherslu á fundi forstöðumanna
Stofnunar stjórnsýslufræða þann
10. nóvember 2010, þar sem kynnt
var niðurstaða úr könnun sem gerð
var meðal forstöðumanna ríkisins.
Nú hefur þetta álit Ríkisendur-
skoðunar verið birt í skýrslu.
Í könnun Ríkisendurskoðun-
ar koma fram mjög alvarlegar
vísbendingar um takmarkaða
þekkingu og getu forstöðumanna
ríkis stofnana í mannauðsmálum.
Styrkur þeirra virðist sannarlega
ekki liggja í mannauðsstjórnun
heldur á fagsviði viðkomandi for-
stöðumanns. Hvernig er þá ástand-
ið í starfsmannamálum? Helm-
ingur forstöðumanna metur ekki
frammistöðu starfsmanna með
formlegum hætti. Flestir þeirra
telja sig þó umkomna til að sinna
vel starfsmannamálum. Rúmlega
þriðjungur þeirra telur sig geta
bætt þjónustu sinnar stofnunar
með því að reka eldri starfsmenn
og ráða nýja! Hér er verulegra
umbóta þörf á þekkingu og getu
stjórnenda ríkisstofnana.
Fyrirsögnin hér að ofan er feng-
in úr pistli frá Félagi forstöðu-
manna ríkisstofnana, sem birtist í
Fréttabréfi stjórnenda ríkisstofn-
ana 15. júní 2010. Þessi fyrirsögn
lætur lítið yfir sér en er merkileg
þegar nánar er að gáð. Umrædd
grein leggur út af nauðsyn þess að
ríkisvaldið tryggi gott og faglegt
starfsumhverfi forstöðumanna.
Áhersla er lögð á að góð
stjórnsýsla komi ekki af
sjálfu sér og vitnað er í
skýrslu starfshóps sem
kannaði viðbrögð stjórn-
sýslunnar við rann-
sóknarskýrslu Alþingis,
þar sem segir m.a. að:
„… það þurfi að efla hinn
faglega grundvöll stjórn-
sýslunnar meðal annars
með því að tryggja fag-
legar ráðningar æðstu
stjórnenda og þróa
áherslur í starfsmanna-
málum þannig að hún veiti stjórn-
endum hæfilega umbun og aðhald“.
Þetta er athyglisverð fullyrðing.
Áfram segir: „… faglegur grund-
völlur stjórnsýslunnar er veikur.
Ástæður þessa eru sagðar ýmsar
s.s. pólitískt inngrip í störf henn-
ar, smæð eininga, persónutengsl
og ónóg áhersla á faglega starfs-
hætti.“ Þar höfum við það. Fag-
legur grundvöllur stjórnsýslunnar
er veikur vegna þess m.a. að það er
ónóg áhersla á faglega starfshætti.
Hér er rétt að velta fyrir sér hverj-
ir það eru sem stjórna hinum fag-
legu starfsháttum. Þar með talið
mannauðsmálum.
Á síðustu árum hefur mann-
auðsstjórnun rutt sér til rúms
sem aðferðafræði við stjórnun
starfmannamála. Mikil áhersla
er lögð m.a. á starfsmannasamtöl,
starfsþróun, fræðslu og þjálfun,
frammistöðumat, upplýsingamiðl-
un, launamál, umbun, hvatningu,
endurgjöf, liðsheildarmál og fleira.
Sem sagt faglega starfshætti. Þar
með talið faglega stjórnun. Það er
vitað að starfsmannaskrifstofa
fjármálaráðuneytisins hefur lagt
ríka áherslu á að stjórnendur ríkis-
stofnana tileinki sér fagleg vinnu-
brögð við mannauðsmál. Með
því vinnur ráðuneytið
í takt við þær áherslur
sem menn hafa trú á að
skili bestum árangri hjá
starfshópnum. En hvaða
leiðir á þá að fara ef
stjórnendur treysta sér
ekki til að vinna eftir
áherslum mannauðs-
stjórnunar? Augljósasta
svarið er að veita for-
stöðumönnum og stjórn-
endum aðgang að námi
og þjálfun á þessu sviði
og tryggja að þeir sæki
sér slíka þekkingu.
Það er einnig vitað að stór hluti
forstöðumanna hefur enga sérstaka
þjálfun á þessu sviði. Þar getur
skýringin verið komin á því hvers
vegna þeir telja frumstæðar og
úreltar aðferðir líklegar til árang-
urs í starfsmannamálum. Það er
vond staða og því þarf að breyta.
Það liggur í augum uppi að ríkið á
að bjóða upp á öfluga þjálfun fyrir
stjórnendur sína á sviði starfs-
mannastjórnunar og mannauð-
smála. Þó ekki væri nema fyrir það
að með þjálfun stjórnenda á þessu
sviði væri ríkið að tryggja eftir
bestu getu að það sjálft verði eftir-
sóttur atvinnuveitandi, sem þekkt-
ur væri af framsækni, árangri í
rekstri og góðum vinnuanda. Væri
ekki nokkuð til vinnandi?
Hér er veru-
legra umbóta
þörf á þekk-
ingu og getu
stjórnenda
ríkisstofnana.
Samkomulag um víðtækar lausnir á skuldavanda heimilanna milli
stjórnvalda og lánveitenda á íbúða-
lánamarkaði var gert þann 3. desem-
ber sl. Í viljayfirlýsingunni var tekið
af festu á vanda skuldara.
Meginatriðin voru:
■ Aðgerðir í þágu yfirveðsettra
heimila.
■ Útvíkkun sértækrar skuldaað-
lögunar.
■ Auknar vaxtabætur.
■ Ný tímabundin vaxtaniður-
greiðsla.
Með viljayfirlýsingunni er komið
til móts við þau heimili sem eru yfir-
veðsett og þau sem glíma við veru-
legan greiðsluvanda. Með breyt-
ingum á vaxtabótum er sérstaklega
komið til móts við heimili sem eru
með lágar tekjur og þunga greiðslu-
byrði. Vaxtaniðurgreiðslan er
almenn og kemur öllum þorra heim-
ila til góða. Ég hvet alla sem glíma
við skuldavanda að kynna sér þau
fjölmörgu úrræði sem í boði eru og
leita lausna í samstarfi við lánveit-
endur sem allra fyrst. Nú er lag.
Umfangsmiklar skulda-
vandaaðgerðir
Ríkisstjórnin lagði
áherslu á að ná samning-
um um aðgerðaáætlun
við lánveitendur og koma
á samræmdum aðgerðum
til að treysta húsnæðisör-
yggi fólks þannig að allir
sitji við sama borð í þess-
um efnum. Það hefur nú
tekist og þrátt fyrir 15%
lækkun fasteignaverðs
og um 30-50% hækk-
un lána vegna gengis og
verðlags hefur nú verið
tryggt að skuldir umfram
110% af fasteignaverði
verði afskrifaðar í mikl-
um mæli, að þriðjung-
ur vaxtakostnaðar um
60 þúsund heimila verði
endurgreiddur í gegnum
vaxtabætur ýmiss konar
og að afborganir af
lánum séu svipaðar eða
lægri en þær voru fyrir
hrun, vegna greiðslu-
jöfnunar og nýrra laga
um gengisbundin lán.
Auk þessa hafa verið
innleidd um 50 úrræði
til að koma til móts við
þá sem eru í tímabundn-
um greiðsluerfiðleik-
um eða skuldavanda. Þetta eru án
nokkurs vafa einhverjar viðamestu
skuldavandaaðgerðir sem ráðist
hefur verið í hér á landi.
Rýmri reglur um sértæka skulda-
aðlögun
Sértækri skuldaaðlögun er ætlað
að koma til móts við heimili sem
eiga við verulega greiðslu- og
skuldavanda að etja. Bragarbót
hefur verið gerð á þessu úrræði
með það að markmiði að fleiri
geti nýtt sér það. Skuldir sem eru
hærri en verðmæti fasteignar eru
teknar til hliðar og felldar niður
að þriggja ára aðlögunartíma liðn-
um hafi skuldari staðið við samn-
inga, en áður var miðað við 110%
af verðmæti fasteignar. Þá hefur
verið gerð sú breyting að miðað
er við að heimili hafi greiðslu-
getu íbúðaskulda sem svarar að
lágmarki til 70% verðmæti eign-
ar í stað 80% áður. Skuldir sem
eru yfir greiðslugetu en lægri en
verðmæti fasteignar eru settar á
biðlán og er það óverðtryggt og án
vaxta. Að þremur árum liðnum eru
aðstæður skuldara endurmetnar
og kannað hvort hann ráði við að
greiða af biðláninu.
Afskriftir lána á yfirveðsettum
eignum
Í sem stystu máli býðst heim-
ilum sem glíma við áhvílandi
veðskuldir umfram 110% af
verðmæti fasteignar að færa
veðskuldir sínar niður að 110%
af verðmæti eigna. Hámark er á
niðurfellingu skulda. Langflest-
um lántökum mun duga niður-
felling skulda umfram fyrrgreint
verðmæti eigna um allt að 4 m.kr.
fyrir einstaklinga og 7 m.kr. fyrir
einstæða foreldra, sambýlisfólk
og hjón. Samkomulagið gerir
ráð fyrir því að afgreiða megi
umsóknir um þessa niðurfell-
ingu með tiltölulega einföldum
og skjótum hætti. Taka þarf til-
lit til annarra eigna umsækjanda
og niðurfærsla veðskulda lækkar
sem nemur öðrum skuldlausum
eignum. Er það gert til þess að
koma í veg fyrir að stóreignafólk
fái skuldir felldar niður. Í vilja-
yfirlýsingunni var gert ráð fyrir
að tekið yrði tillit til greiðslu-
byrði lántaka og m.v. að greiðslu-
byrði þyrfti að vera hærri en
sem nemur 20% af tekjum. Nýja
samkomulagið gengur lengra en
viljayfirlýsingin að þessu leyti.
Bankarnir og Íbúðalánasjóður
munu ekki beita þessu skilyrði
og lífeyris sjóðirnir munu rýmka
þetta skilyrði umtalsvert og miða
við greiðslubyrði sem svarar til
18%-20% af brúttó tekjum. Með
þessu verður komið til móts við
mun fleiri en áður var gert ráð
fyrir.
Ef skuldir lántaka eru áfram
umfram 110% eftir fyrrgreinda
niðurfellingu getur
hann sótt um frekari
niðurfellingu. Skilyrði
fyrir því eru þrengri
og í öllum tilvikum
miðað við að greiðslu-
byrði skulda fari ekki
niður fyrir 18% af
brúttótekjum.
Þessi aðgerð mun
koma til móts við
fjöldamörg heimili. Í
skýrslu sérfræðinga-
hóps sem ég setti á
laggirnar kemur fram
að um 15.200 heim-
ili eru með skuldir
umfram 110% af verð-
mæti eignar. Hér er
ekki síst um að ræða
ungt fólk sem keypti
fasteign á háum lánum
og þegar íbúðaverð var
í hæstum hæðum. Þetta
unga fólk er fórnar-
lömb kreppunnar og
við skuldum því leið-
réttingu. Það er rétt-
lætismál. Það er skyn-
samleg stefna til að
örva efnahagslífið.
Vextir niðurgreiddir um
þriðjung
Vaxtabætur voru hækk-
aðar verulega árin 2009 og 2010
í kjölfar efnahagsþrenginga og
hefur verið ákveðið að framlengja
þessar auknu bætur. Jafnframt
hefur verið gerð sú breyting á
vaxtabótum að þær ganga nú í
meira mæli en áður til tekjulágra
heimila sem bera miklar skuldir.
Ég vek sérstaklega athygli á því
að vaxtabætur til einstæðra for-
eldra munu hækka umtalsvert.
Vaxtaniðurgreiðsla er nýlunda
sem greidd verður næstu tvö árin.
Niðurgreiðslan mun reiknast sem
0,6% af fasteignaskuldum, þó að
hámarki 200 þús. kr. fyrir einstakl-
inga og 300 þús. kr fyrir einstæða
foreldra og hjón. Niðurgreiðslan
fellur niður þegar eignir að frá-
dregnum skuldum eru umfram 20
m.kr. og 30 m.kr. fyrir einstæða
foreldra og hjón. Fyrri hluti niður-
greiðslunnar verður greiddur 1.
maí nk. og síðari hlutinn 1. ágúst.
Heimilin greiða um 60 millj-
arða króna í vaxtagjöld á ári
vegna fasteignalána. Vaxtabætur
og -niðurgreiðsla munu nema tæp-
lega 20 milljörðum króna í ár eða
sem svarar um þriðjungi vaxta-
greiðslna.
Ég tel að með aðgerðum í
skuldamálum heimilanna hafi
náðst sanngjörn sátt sem vísar
okkur veginn fram á við út úr
bolmóði og kreppu, til móts við
nýja og betri tíma.
Sanngjörn sátt
Skuldir heimila
Jóhanna
Sigurðardóttir
forsætisráðherra
Oft var þörf en nú er nauðsyn
Ríkisrekstur
Þórarinn
Eyfjörð
framkvæmdastjóri SFR
Heimilin
greiða um
60 millj-
arða króna
í vaxtagjöld
á ári vegna
fasteigna-
lána. Vaxta-
bætur og
-niðurgreiðsla
munu nema
tæplega 20
milljörðum
króna í ár eða
sem svarar
um þriðj-
ungi vaxta-
greiðslna.
þjónustu tö
standa fyrir opn moum unvækja
aginn 25. janúar nk. kl. 30 í G
nd H teli R
am
annlektor við Hás óltrín Ólafsdóttir, k í kjavíe k
byg sjúta þegar gt errgs ber að gæ kr úsah
ðin rn, verkfræ gur Svavarsso NL H ohfS
am vækspítali – byggingarfr m ind
m suðverða pallbor
tjsgumanna, Kri án Guðmundsson,
astdmsson, framkvæ aCare.
n,agnússo framkvæmdastjóri SV
50: 2erðivrgunð mo . 0 k
áu ð þ ök netfangið svth@svth.áttt
0
erð hr u efst
Er hátæknisjúkrahús
skynsamleg fjárfesting?