19. júní - 19.06.1969, Page 23

in sú andlega heilbrigðisþjónusta. Hvjgarástand
fyrir og eftir fæðinguna veldur stundum fullkom-
inni geðtruflun, sem má svo mikið draga úr og
forðast, ef þekking og skilyrði eru til þess að fram-
kvæma geðvernd. Menningarþjóðfélag nútímans
ætti að finna stolt sitt í að skapa þannig aðstæður.
Mannúðarstarfsemi er alls staðar að reyna að
líkna þeim, sem þjást, en nú eru til þess svo marg-
ir möguleikar. Fordómar og hindurvitni, trúar-
kreddur og vanþekking er í okkar vestræna heimi
ekki lengur það, sem þarf að berjast við í sam-
bandi við meðgöngutíma og fæðingar. Eitt er það,
sem þó hefur ótrúlega mikið að segja við fæð-
inguna sjálfa, en það er sú huggun, hlýja og
mannleg fullkomnun, sem í því er fólgin að sýna
náunganum kærleika á öllum sviðum og alls
staðar sem hans er þörf. Þörfin er þó mest hjá
þeim, sem líða, eins og móðurinni, sem er að
fæða hartiið sitt. Einmanaleikinn er sárasti fylgi-
nautur óttans og kvíðans, sem fæðandi konan
finnur svo oft fyrir.
Geðvernd er að komast í það horf, að sérhver
sá, er finnur til vanmáttar á þvi sviði, getur nálg-
ast hjálp og fullan skilning án þess að óttast ná-
ungann, hvað hann segir eða hugsar. Svo er og um
fjölgunarstarfsemina, ])ótt mörgu sé þar ábótavant.
t fornöld er lítið vitað um meðferð fæðandi
kvenna, en gríski læknirinn Hippokrates (460-—■
377 f. Kr.) skrifar töluvert um meðgöngutímann
og fæðinguna, sem var eins og öll læknisfræði,
frumstæð á þeim dögum. Sjúkrahús voru ekki til.
Búddha, sem var uppi í kringum 535 árum fyrir
Krists burð, flutti þá kenningu, að góðverkin væru
leiðin til „nirvana“, og það hafði vafalaust mikil
áhrif á meðferð sjúklinga og varð til þess að draga
úr því miskunnarleysi, sem stéttaskipunin í Ind-
landi hafði í för með sér, skapaði virðingu og trú
á það góða. Talið er, að sú sé ástæðan til þess, að
indverskir konungar voru fyrstir til þess í sögu
mannkynsins að byggja sjúkrahús. Aðrar heimildir
segja, að á Ceylon hafi verið byggð sjúkrahús 427
árum fyrir Krists burð. Fyrsti stofnandi sjúkra-
húsa á Vesturlöndum, sem sögur fara af, var uppi
330—379 eftir Krists burð og var Basilios hinn
mikli í Caesarea.
1 Vestur-Evrópu fara ekki sögur af sjúkrahús-
um fyrr en á 7. öld, og er það í París, að fyrst er
sagt frá „Hótel-Dieu“.
Próf. J. Whitridge Williams, hinn þekkti fæð-
ingalæknir við Johns Hopkins Hospital, segir, að
fyrsti vísir að fæðingadeild hafi verið í París á dög-
um Loðvíks helga á 13. öld. Þá var sjúkrahúsið
„Hótel-Dieu“ stækkað, og í kjallara þess útbúin
þjónusta fyrir „des acouchiez". Hundrað árum
seinna er þessari fæðingadeild lýst með þessu gamla
orðalagi: „Fimmta deildin niðri undir þessum stóra
sal er á afskekktum og loftlausum stað, og þar eru
barnshafandi konur og þær, sem eru að fæða, því
það gefur að skilja, að það sæmir sér vel, að fæð-
andi konur séu á afviknum og huldum stað, og
séu ekki til sýnis eins og annað veikt fólk, og er
pláss þar fyrir 24 rúm.“ Ekki voru miklar þjóð-
félagsbreytingar á þessum öldum og umbóta varla
von í heilbrigðismálum og því síður fæðingahjálp,
enda er á dögum Franz I. Frakkakonungs (1494
— 1547) þess enn getið, að í „Hótel-Dieu“ hafi ekki
orðið miklar breytingar, nema hvað stærð viðvík-
ur. Fæðingasalurinn „salle des accouchées“ var
kjallarabygging, „svo neðarlega, að þegar flóð var
í Signu, stóð vatnið einu feti neðan við gluggana
og tveim fetum ofan við rúmstæðin — og olli það
miklum óþægindum“. Ennfremur má bæta því
við, að sjúklingarnir voru fjórir saman i einu rúmi,
og ekki gerður á því greinarmunur, hvort það voru
konur á meðgöngutima eða búnar að fæða, sjúkar
eða heilbrigðar. Þarna var stöðugur faraldur af
barnsfararsótt, og ekki voru gerðar neinar veruleg-
ar breytingar á þessari fæðingadeild fyrr en á
stjórnarbyltingartimabilinu. Fjölda sjúklinga var
þó fækkað í tvo í hverju rúmi og reynt að skilja
þá að með planka eftir miðju rúmsins.
I byrjun 17. aldar var útbúin fæðingadeild á
„Hótel-Dieu“, og hjá yfirljósmóðurinni fengu ljós-
mæðranemar kennslu. Þetta var þriggja mánaða
námskeið, og var á þeim tima kennt allt, sem þá
var vitað um fæðingafræði, og eru það þess vegna
timamót i sögu fæðingahjálpar og langt á undan
öðrum löndum álfunnar. Þekktust þessara frönsku
ljósmæðra var Marie-Louise Bourgeois, sem var
fædd 1564 í Hennegan í Belgíu og var gift feld-
skera. Hú gaf út bók um fæðingahjálp 1609, þar
sem hún segir frá reynslu sinni í fæðingahjálp
og ýmsum nýjungum í starfinu. Hún minntist á
framfall á naflastreng, þegar belgir rifna, og segir
frá því, hvernig hægt sé að sækja fylgju. Meira að
segja minnist hún á ytri-vendingu barnsins í höf-
uðstöðu.
Á stjórnarbyltingarárunum var þessi fæðinga-
deild flutt í Port Royal í París, þar sem hún síð-
an hefur verið. Ýmsir frægustu fæðingalæknar
19. JÚNÍ
21